İnsanlar genellikle sosyal anksiyete ve içe dönüklüğü birbirine karıştırırlar ama bunlar aynı değildir.
Örnek olarak:
• Sosyal anksiyete ve içe dönüklük sıkça birbiriyle karıştırılır.
• Sosyal anksiyete psikolojik bir rahatsızlıktır ve tedaviyle çözülebilir.
• İçe dönüklük bir karakter özelliğidir ve değiştirilebilen veya değiştirilmesi gereken bir şey değildir.
• Sosyal bir etkinliğe katılıp katılmamaya karar verirken değerlere dayalı yöntemi kullanmak en iyisidir.
Eli ve Zoe aynı partiye davetliler ve ikisi de o gece müsait. Fakat ikisi de neden gidemeyeceklerine dair farklı sebeplerden dolayı bahaneler buluyorlar.
Eli partide olacak pek çok insanı tanımadığından ve konuşacak kimsesi olmamasından endişeleniyor. Ayrıca sohbet esnasında ne söyleyeceğini bilememekten ve aptalca bir şey söylemekten korkuyor. İnsanların onu yargılayacağından ve hakkında kötü düşüneceğinden kaygılanıyor. Zoe de partideki pek çok insanı tanımıyor. İnsanların onu yargılamasından endişe etmiyor. Yine de rastgele insanlarla anlamsız konuşmalar yapma düşüncesi bile onun için çok yorucu.Bunun yerine oda arkadaşı ile yemek söyleyip televizyonda bir film izlemeyi tercih eder. Eli de Zoe de partiye gitmeleri gerektiğini düşünüyor ama ikisi de gitmek istemiyor. Her ne kadar ikisi de partiye gitmek istemese bile Eli’nin sosyal ortamlardaki anksiyetesi davranışını belirliyor. Aksine, Zoe’nin motivasyonu içe dönük kişilik özelliğinden kaynaklanıyor.
Sosyal Anksiyete ve İçe Dönüklüğün Farkı Nedir?
Sosyal anksiyetenin karakteristik özelliği genellikle yargılanma ve küçük düşme korkusuyla birlikte gelen sosyal durumlarda yaşanan korkudur. Sosyal anksiyeteye sahip insanlar genellikle kendilerine endişe verecek durumlardan kaçmak isterler. Sosyal anksiyete konuşma yapmak gibi özel anlarda belirebilir veya daha genel olup çeşitli durumlarda ortaya çıkabilir.
İnsanlar sosyal anksiyeteye sahip olmadan içe dönük olabilir. Çoğu içe dönük kişi enerjilerini toplamak için tek başlarına zaman geçirmeye ihtiyaç duyar. Genellikle insanlarla teke tek zaman geçirmeyi veya küçük gruplar olarak toplanmayı tercih ederler. Onlar için anlamlı diyaloglar yüzeysel etkileşimlerden daha önemlidir. Zoe gibi biri partileri aşırı uyarılma olarak görürken kaygı yaratıcı bulmayabilir.
İkisini Ayırt Etmek Neden Önemlidir?
Kişi hem sosyal anksiyeteye sahip hem de içe dönük olabilir. Eğer Zoe içe dönük özelliklere ek olarak Eli’nin yargılanma veya aptal görünme gibi sosyal korkularını yaşasaydı o da sosyal anksiyete sahip olabilirdi.
Bir psikolog olarak yıllar içinde sosyal anksiyeteye sahip birçok insanla çalıştım. Farz edelim ki biri sosyal anksiyetesi ve buna bağlı olarak kaçınmasından dolayı endişeli. Bu kişilerle çalışırken bu sosyal kaçınmayı azaltmak kritiktir çünkü kaçınma korkularını güçlendiren şeydir. Biri sosyal bir durumdan kaygılanıp kaçındığı zaman endişe halinde bir azalma olduğunu hissederler. Kısa vadede bir azalma olsa da bu durum onları gelecekte sosyal anksiyeteleri tetiklendiğinde tekrar kaçınma davranışını sergilemeye iter. Bu da uzun vadede anksiyetelerini daha da kötüleştirir.
Bu sebeple sosyal anksiyete tedavisi genellikle şunları içerir:
• Kaygılı düşünceleri yeniden yapılandırma
• Sosyal durumlardan kaçınmayı azaltma
• Ortaya çıktığı zaman kaygıyı kabul etmeyi öğrenme
Dışa dönük olmak isteyen içe dönük insanlara da yardım ettim. Özellikle dışa dönüklüğe önem verilen toplumlarda bu danışanlarla odaklandığımız şey kendi mizaçlarını kabul etmeleri. Amaç onları dışa dönük biri yapmak değildi. Sosyal anksiyeteye sahip içe dönük insanlarla izlediğimiz yol, bu iki özelliği ayırmak ve kaygılarıyla başa çıkarken mizaçlarını nasıl kabul edebilecekleri üstünde durmaktı.
Değerlere Dayalı Bir Yaklaşım
Eli ve Zoe’nin danışanlarım olduğunu ve ikisinin de gelmekte olan bir parti hakkında benimle konuştuğunu düşünelim. Kaygı ve mizaçtan bağımsız olarak onların değerlerini incelemeye odaklanabilirim. Örneğin, eğer ikisi de yeni insanlarla tanışmak istiyorsa (arkadaş veya potansiyel romantik partner olarak) ve ikisi de partinin bunu gerçekleştirmek için mükemmel bir fırsat olduğunu düşünüyorsa odaklanmamız gereken şey partinin nasıl olabildiğince zevkli hale getirilebileceği olabilir. Sosyal anksiyete resmin bir parçası ise önceliğimiz anksiyeteyi en iyi şekilde kontrol edeceğimiz stratejiler bulmaktır. Düşünelim ki Zoe’nin romantik bir ilişkisi ve çokça arkadaşı var. Partiye gitmenin kendisine bir faydası olduğunu ve ev sahibinin Zoe’nin orda olmamasını umursayacağını düşünmüyor. Bu durumda, partiye gitmek Zoe’nin değerlerine uymayabilir ve daveti reddetmek en mantıklısıdır.
Kendinize Soracağınız Bir Soru
İçe dönük bir mizaca, sosyal anksiyeteye veya her ikisine sahip olmanızdan bağımsız olarak sosyal bir durumla karşılaştığınızda kendine sorabileceğiniz bir soru var: “Bu etkinlik geçtikten sonra gelecekteki ben etkinliğe gitmemi ister miydi, istemez miydi?”
Eli’nin durumunda, eğer gelecekteki hali bu partiyi sosyal anksiyetesiyle yüzleşmek ve randevuya çıkacak birini bulmak için bir fırsat olarak görecekse o zaman cevabı kaygısını gidermenin bir yolunu bulup partiye gitmek olacaktır. Fakat Zoe’nin hayatında yeterince insan varsa ve bu partiyi es geçmek yalnız kalmak için ihtiyaç duyduğu zamanı sağlayacaksa o zaman partiye gitmeyebilir. Öte yandan, romantik bir partnerle tanışmak istiyorsa, her ne kadar evde kalma eğiliminde de olsa, partiye gitmenin değerlerine uyduğuna karar verebilir. Bakarsınız, belki de her ikisi de partiye gidip tanışır ve birbirlerine ısınırlar.
Çeviren: Evrim Gamze Karakuş
Kaynakça