-Sağ hemisfer hasarının sekeli olan bir tarafı ihmal etme, inmeyi takiben hastalarda görülen yaygın bir davranışsal sendromu.-
Daha önce yüzünün yarısına makyaj yapmış veya sadece yarısını traş etmiş birini gördünüz mü? Veya yemeğini yerken sadece sağ tarafını yiyen? Muhtemel gördüğünüz zaman kendi tarzı böyle,o kadar yemek istemiştir gibi düşüncelerde bulunursunuz;ama durum bundan çok daha farklı… Bu kişiler çok yüksek olasılıkla ihmal sendorumundan muzdarip kişilerdir.
Peki bu ne anlama geliyor?
Genellikle inme ve benzeri bir beyin hasarının sonucu olarak karşımıza çıkan ihmal (neglect) sendromu ilginç bir nöropsikolojik fenomendir. Görsel ihmal sendromu söz konusu olduğunda kişi görsel alanın sağ veya sol tarafındaki uyaranlara dikkat edemediğinden dolayı bu bölgeyi ihmal eder. Örneğin kişi önündeki bir çizimi kopyalaması istendiğinde çizimin sağ tarafını kopyalayabilirken sol tarafını çizemez çünkü o tarafa dikkatini yöneltememiştir. Bunun gibi kişinin önündeki tabağın yalnızca bir yarısındaki yiyecekleri yemesi, yüzünü tıraş ederken yalnızca tek tarafını tıraş etmesi, yalnızca tek tarafına makyaj yapması da ihmal sendromunda yaşanan bazı talihsiz olaylar olarak karşımıza çıkar.
İhmal sendromu genellikle beynin yan lobunun (parietal lop) hasar görmesi sonucunda ortaya çıkar. Parietal Lop, beynin dikkat yetisi ile ilişkilendirilen bölümüdür. Beynimizin sağ tarafı vücudumuzun sol tarafını, beynimizin sol tarafı ise vücudumuzun sağ tarafını kontrol eder. Bu nedenle ihmal sendromunda beynin bir tarafındaki hasar vücudun bu yönün zıttı olan tarafının ihmal edilmesine neden olur. İhmal sendromu genellikle beynin sağ tarafında meydana gelen hasarlar sonucu oluşur ve sol tarafın ihmal edilmesine yol açar.
İhmal sendromunda sadece görsel değil diğer duyusal uyaranlarla ilgili de sorun yaşanabiliyor. Örneğin ihmal edilen taraf yönünde olan biri seslendiğinde ya da vücudun ihmal edilen tarafındaki omuza dokunulduğunda tepki verilemeyebiliyor.
Peki bu sendrom beynin hangi tarafında daha sık görülüyor?
Aklınıza kişinin tek tarafı görmemesi ile karakterize bir sendrom gelebilir. Ancak ihmal durumunda kişinin görme duyusu ile ilgili bir problem yoktur, aksine görsel dikkatin bozulduğu bir durum söz konusudur. Yani kişinin dikkatini ihmal edilen tarafa vermesi sağlandığında kişi oradaki uyaranları da görebilir. İhmalin farklı duyusal alanlar ile ilişkili diğer çeşitleri de mevcuttur. Örneğin kişi sol tarafını ihmal ediyorsa sol omzuna dokunduğunuzda herhangi bir tepki vermeyebilir ya da sol taraftan seslenildiğinde duymuyormuş gibi görünebilir. İhmalin ciddiyeti ve türü beyindeki lezyonun yeri ve ciddiyetine göre değişiklik gösterecektir.
İşlev Farklılıkları
Sağ hemisfer görsel-uzamsal işlevler ve dikkat bakımından daha büyük bir role sahiptir ve bu sebeple aynı anda hem sağ hem de sol görüş alanlarını tarayabilme becerisine sahiptir. Buna karşılık sol parietal lob yalnızca sağ görüş alanına dikkat kesilme konusunda beceriklidir. Dolayısıyla sol hemisferde bir lezyon olduğunda sağ taraf durumu telafi ederek kendi başına tüm rolü üstlenebiliyor ve böylelikle klinik bir sorun görülmeden durum atlatılabiliyor. Ancak sağ hemisferde bir lezyon olduğunda sol taraf yalnızca sağ görüş alanına dikkat sağlayabiliyor ve sol tarafı ihmal ediyor.
Özellikle beynin sağ tarafındaki lezyonlarda ihmalin değerlendirilmesi çok önemlidir. Bu değerlendirme hem beyin görüntüleme yöntemleri ile hem de nöropsikolojik değerlendirme ile mümkündür. İhmalden şüphelenilen durumlarda nöropsikolojik değerlendirme bataryasına görsel ihmal testlerini dahil ederek klinik durum kolayca tespit edilebilir. Genellikle işaretleme testleri (yıldız işaretleme, harf ve sembol işaretleme), çizgi bölme testleri, mekânsal tercih testleri, saat çizimi ve diğer çizim ve kopyalama testleri kullanılarak ihmal değerlendirilebilir.
İhmal’in Etkileri Nelerdir?
- Etkilenen kişiler insanları veya eşyaları görmez ve örneğin kapı çerçevesine çarpar:
- Okumada problemler: kelimeler ve harfler aynı sayfada görülmez, cümlenin başı ve sonu eksiktir.
- Tabağın bir tarafındaki yemek görülmez.
- Gözlerle ve kafayla arama hareketleri ihmal olmayan tarafa yöneliktir.
- Vücut bakımında sorunlu taraf ihmal edilmektedir, örneğin sadece yüzün sağ tarafı yıkanır, tıraş olunur veya makyaj yapılır.
- Gürültüler bir taraftan duyulmaz, örneğin etkilenenler konuşmalara tepki vermezler.
- Dokunuşlar, sıcaklık ya da soğukluk gibi algılar ihmal edilen tarafta hissedilmez.
- İhmal edilen taraftaki kol veya bacak neredeyse hiç kullanılmıyor felç gibi bir durum olmadığı halde.
Tedavi Yöntemi
İhmale yönelik özel tedavi metotlarının uygulanması ile ihmalin azaldığı veya düzeldiği gösterilmiştir. Ihmale yönelik yaklaşımlar araasında konvansiyonel yöntemler ve aktivasyon metotları bulunmaktadır. Bumetotların yanı sıra bazı hastalarda medikal tedavi olarak bromokriptin, apomorfin veya metilfenidatin uyanıklığı arttırmak amacıyla kullanıldığı bildirilmiştir;ama bu ilaçların ihmal tedavisinde yararlı olduğuna dair çelişkili sonuçlar da var.
Konvansiyonel tedavi yöntemleri yeniden öğretmeyi içermektedir. Hastalara görsel tarama eğitimi,algı ve dikkat eğitimi, zihinsel imgeleme eğitimi, çeşitli uzaysal stratejileri kullanma gibi yöntemler öğretilmektedir. Bu yöntemlerin dezavantajı sadece öğretilen aktivite veya benzeri uyarılar taşıyan durumlara özgü olarak ihmalin düzelmesi, bunun günlük hayattaki diğer aktiviteler veya testlere yansımaması, genellenememesidir. Öte yandan, aktivasyon metotlarında bu dezavantaj durumu yoktur. Ihmal yaklaşımlaırnın çoğu aktivasyon tekniklerini temel almaktadır. Aktivasyon metotlarının temelini, serebral hemisferler arasında dengesizliğin ihmalin gelişimini sağlayan veya açıklayan mekanizma olduğu teorisi oluşturmaktadır. Bu teoriye göre etkilenen hemisfer aktivitesinin diğer tarafa göre az olduğu düşünülmekte ve iki tarafın aktivitesini eşit düzeye getirmek için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır.
İREM YAĞCI
KAYNAKÇA :
- undergrad.ahs.uwaterloo.ca/~akt se/unilateral.htm (Erişim Tarihi: Kasım 2005).
- http://www.undergrad.ahs.uwaterloo.ca/~1h arden/man_fell_uni_neglect.htm (Erişim Tarihi: Kasım 2005).
- Appelros P, Nydevik I, Karlsson GM et al. (2003). Assessing unilateral neglect: shortcomings of standart test methods. Disability and Rehabilitation 25 (9): 473- 479. Balkan
- Hastalıklar. Güneş Kitabevi Yayınları, Öncü Basımevi, Ankara.
- Carpenito LJ (1997). Hemşirelik Tanıları El Kitabı. Çev. Editörü: Firdevs Erdemir, Yedinci Basıkı, Nobel Kitabevi, Istanbul, Türkiye.
- Carpenito LJ (2005). Hemşirelik Tanıları El Kitabı. Çev. Editörü: Firdevs Erdemir, Genişletilmiş İkinci Baskı, Nobel Kitabevi, Istanbul, Türkiye.
- Cherney LR (2002). Unilateral neglect: a disorders of attention. Semin Speech Language 23 (2): 117-128.
- https://sinirbilim.org/ihmal-sendromu-nedir
http://www.jpmrs.org/uploads/pdf_PMJ_243.pdf