KAYIP VE YAS PSİKOLOJİSİ
Sevdiğimiz birini ölüm ya da ayrılık gibi nedenlerle yitirmemizin ardından yas sürecine girmemiz oldukça insani ve doğal bir süreçtir. Bu süreç zorlayıcı ve stresli olabilir. Fakat güçlü bir kaybın ardından yaşadığımız yoğun keder duygusu öyle normaldir ki, bu durumu bir depresyon ya da anksiyete sorunu olarak tanımlamak doğru değildir.
Kayıplarımızın ardından bizi derinden etkileyen birçok duygu ile karşılaşırız. Bu duygular arasından en güçlüsü kederdir. Keder, sevilen birisinin ya da bir şeyin ardından duyduğumuz güçlü bir duygusal ve fiziksel tepkidir. Kaybımızın ardından, yitirilen kişiye yoğun bir özlem duyar, yeniden onunla birlikte olmak isteriz. Aynı zamanda keder, kendimizi içimiz boşmuş ve hayatımızın tüm anlamı kaybolmuş gibi hissetmemize neden olabilir. Bu durumun içinde, kendimizi çaresiz ve bir çıkmazda sıkışmış gibi hissederiz. Tüm bu zorlayıcı duygunun yanı sıra, kendimizi kızgın da hissedebiliriz. Sevdiğimiz kişi bizi bıraktığı için, duygularımızı kontrol edemediğimiz için, bizim dışımızdakiler hayatına devam edebildiği için bile öfkeleniriz.
Kederin fiziksel etkileri de vardır. Bu duygu bazen öylesine yoğun olur ki, yemek yemek ya da uyumak gibi çok insani eylemlerimizi etkiler. Bağışıklık sistemimizi etkileyip bizi güçsüz ve hasta hissettirebilir. Günlerce mide bulantılarının esiri olmamıza neden olabilir. Tüm bu duygular dalgalar halinde gelip bizi koca okyanusta yapayalnızmışız gibi hissettirebilir.
Kederimizin neden olduğu bütün bu duygusal ve fiziksel zorluklar yaşadığımız yasın normal bir parçasıdır. Yas sürecinin bize yaşattıkları depresyon belirtileri gibi gelebilir fakat iki durum birbiriyle karıştırılmamalıdır. Keder ve kayıpların neden olduğu tüm bu zorlu süreç insan olmanın bir parçasıdır.
Herkes yas yaşar, fakat herkes yasını aynı şekilde yaşamaz. Yas sürecinin getirdiği tepkiler bireyseldir ve kişiden kişiye farklılık gösterir. Yas tutmanın doğru bir yolu ya da hızlı bir çözümü yoktur. Kişinin hayatına sağlıklı bir birey olarak devam edebilmesi için yasını tutması ve yas sürecini tamamlamak için kendine zaman vermesi gerekir. Yas süreci, kaybedilen kişinin unutulduğu ya da artık sevilmediği anlamına gelmez. Bu süreç bize kaybımızın getirdiği duyguları kabullenmeyi, bu duygularla başa çıkmayı ve bu duygularla hayatımıza devam etmeyi öğretir.
Tamamlanmamış yas süreçleri, kişinin hayatının ilerleyen dönemlerinde bir sorun haline gelebilir. Yaşadığımız acıyı görmezden gelmek, kederimizi yaşamamak, ya da çevremizden gelen ‘güçlü kalmalısın’ gibi telkinler yas sürecimizin doğal akışına zarar verir. Çözümlenmemiş yaslar, bir süre sonra daha ağır psikolojik ve fiziksel belirtilere dönüşür. Yas sürecinin engellenmesi ve olumsuz duygu birikimi genellikle başka psikolojik zorluklar meydana getirir.
SAĞLIKLI BİR YAS SÜRECİ İÇİN ÖNERİLER
• Cenaze sürecine dahil olmak, mezarlık ziyaretinde bulunmak ya da inançlarınıza uygun şekilde dua etmek size zorlayıcı gelebilir. Fakat bu davranışlar acınızı kabullenmeyi ve ifade etmeyi kolaylaştırır.
• Bir kaybın ardından ‘güçlü olmalıyım’ diyerek duygularınız saklamak yerine hissettiğiniz tüm zorlu duyguların dışavurumunu sağlayın. Ağlamak istediğinizde ağlayın çünkü ağlamak rahatlatıcı bir davranıştır.
• Bu zorlu süreci tek başınıza atlatmaya çalışmayın. Kendinize yakın hissettiğiniz kişilerle konuşmaya çalışın.
• Beslenme ve uyku gibi fiziksel ihtiyaçlarınızı karşılamayı ihmal etmeyin.
• Alkol ya da madde kullanımından kaçının.
• Yasın ağırlığı nedeniyle başka bir duruma odaklanmak için hayatınızda iş değiştirmek, evlenmek, taşınmak gibi büyük değişiklikler yapmaktan kaçının.
• Kendinize yasınızı kabullenmek ve yaşamak için zaman tanıyın ve bu süreçte duygularınıza engel olmayın.
• Unutmak ya da hatırlamamak için kendinizi çok yorucu fiziksel işlere maruz bırakmayın.
• İş ve okul gibi aktivitelere devam etmek sizi zorlayabilir, fakat bu aktivitelerden kopmayın. Böylece hayatınıza devam etmek ve ilerlemek sizin için daha kolay olabilir.
• Yas sürecini kısa tutmak ya da bu süreci yaşamamak için ağır sakinleştiriciler kullanmaktan kaçının.
• Yitirdiğiniz kişi ile ilgili yaptığınız ya da yapmadığınız her şey için kendinizi affedin.
• Yas tutma süreciyle başa çıkmanın sizi zorladığını hissettiğinizde, profesyonel kişilerden yardım almaktan çekinmeyin.
Gizem BOZDAĞ
Kaynak
https://npistanbul.com/yas-
https://psikiyatri.org.tr/
https://www.psychologytools.
Zara, A. Kayıplar, Yas Tepkileri ve Yas Süreci.