Geçmişte takasla başlayan alışveriş sistemi günümüzde tek tıkla halledilecek kadar kolay bir hale geldi.Bu kolaylık kimi zaman hayatımızı rahatlatırken kimi zaman da bizleri ihtiyacımız olmayan şeyleri almaya sürüklemekte.Gelişmiş teknoloji,bir kere ziyaret ettiğiniz veya incelediğiniz ürünü ve benzerlerini sık sık önümüze sunup almamız yönünde psikolojik bir uyarıcı olmakta.Hal böyleyken ihtiyaç dışı şeylerin alımı da bir o kadar artmakta ve bunu bir ileri boyuta taşırsak alışveriş bağımlılığından söz edebiliriz.Kişiyi hem maddi hem manevi yönden zorlayan bu bağımlık, ihtiyaç dahilinde olmasa bile bir şeyleri alarak beynimizdeki haz merkezini harekete geçirmektedir.Kimi zaman bu satın alım aynı modelin farklı renklerini almak,çok benzerini almak şeklinde de olabilir.Aynı diğer bağımlılıklarda da olduğu gibi kişi yoksunluk sorunları yaşayabilmektedir.Bahsedilen dürtü oldukça güçlü olmakla beraber bu gibi durumlarda kendisini hazza ulaştıracak en ufak bir şeyi bile satın almak sakinleşmesine fayda sağlamaktadır.
Kimler Daha Yatkın?
Bebeklik dönemindeki güvenli bağlanma kavramı bağımlılıklarla iç içedir.Özellikle anne-çocuk ilişkisi bu dönemin en önemli belirleyicilerindendir.Kişinin gelecekteki arkadaşlık ilişkileri,romantik ilişkileri hatta bağımlılık düzeyi bile bu dönemde temellenmektedir diyebiliriz.Sağlıklı ve güvenli bağ kurmuş bir çocuk aşırıya kaçmayan tavırlar sergilerken;güvensiz bağlanmış çocuklar daha uçlarda yaşamaya müsait,bir şeylere daha körü körüne bağlı kalabilen kimseler olarak yetişmektedir.Bu sebepledir ki esasında alışveriş bağımlılığında da olduğu gibi tüm bağımlılıklarda bağlanma teorisinin önemsenecek bir etkisi vardır.Ayrıca bu dönemde eksik kalmış çocuklar kişilik gelişiminde yaşadığı sorunlara perde çekmek adına da maddi hazlara yönelebilmektedir.
Genel Özellikleri Nelerdir?
- İhtiyaç dışı ve kontrolsüz para harcama
- Kimi zaman aynı üründen fazlaca satın alma
- Bedeninize uymayacak kıyafetleri yalnızca almış olmak için almak
- Alışveriş yapma konusunda yoğun zihinsel dürtüler yaşamak
- İyi hissedilmeyen durumun üstünü alışveriş ile kapamaya çalışmak
- Çoğunlukla planlanan bütçenin dışına çıkmak
- Alışveriş sürecinde kendini durduramamak
Sürece Dair Hisler Nasıldır?
Birey olumsuz duygularının yoğunlaştığı anlarda hızlıca hazza ulaştıracak ve üzüntüsünü yok edeceğini düşündüğü alışverişe başlar.İlk başlarda durdurulamaz bir şekilde ve genellikle mantık ve bütçesel açıdan uygunsuz ürünleri satın alarak kendini iyi hissetmeye çalışır.Nitekim bu bir süre yardımcı olsa da sonrasında gelen pişmanlık ve utanç hissinden kendini kurtaramamaktadır.Pek tabii bu durumun maddi bir yanının da olduğu göz önüne alınırsa hayat şartları gittikçe zorlaşacaktır.Bireyin kendisi ve çevresi bu durumdan olumsuz etkilenirken kurulan ilişkiler de zede alacaktır.Eğer müdahale edilmezse bu sürecin de getirdiği çıktıyla beraber kişi yine kendisini haz merkezi olan alışverişin içinde bulacaktır.
Müdahaleler Ne Şekilde Yapılıyor?
Genellikle kişilerin birden fazla kullanmış olduğu kartlar,alışveriş yapmaya yarar ekstra şeyleri hayatlarından çıkarması ve yetecek bir düzeyde bütçe ayırması istenmektedir.Hızlıca hazza ulaştıran ve artık bir tıkla elimizin altında olan alışverişin azaltılmasında oldukça önemli ve aşması zor bir adımdır.Kişinin hayatına koyabileceği yeni aktiviteler bulması istenebilmektedir.Bu sayede kişi yoğun zihinsel dürtülerini arka plana atmakta daha rahat olacaktır.Çevresinin tutumu da süreç içerisinde oldukça etkilidir.Çevre dikkatli olmakla beraber bireyi meşgul edecek şeylere eşlik edebilir veyahut teşvikte bulunabilir.
Yazan: Özge Akduman