Özet: COVID-19’a yakalandıktan sonra “bilinç bulanıklığı” ve diğer nörolojik sorunlar yaşayan insanlar travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) deneyimleyebilir.
Yeni bir rapor COVID-19’u atlattıktan sonra (SARS ve MERS gibi salgınlarda da gözlenen) ortaya çıkan kalıcı “bilinç bulanıklığının” ve diğer nörolojik semptomların travma sonrası stres bozukluğundan (TSSB) kaynaklanabileceğini söylüyor.
COVID-19’u atlatan insanlar bazen kalıcı odaklanma problemleri, baş ağrısı, anksiyete, bitkinlik veya uyku bozuklukları yaşıyorlar. Hastalar enfeksiyonun beyinlerini kalıcı olarak hasara uğrattığını düşünebilir fakat araştırmacılar durumun böyle olmayabileceğini söylüyor.
Kliniksel profesör ve nöropsikolog Andrew Levine ile yüksek lisans öğrencisi Erin Kaseda’nın yazdığı ve The Clinical Neuropsychologist’te yayınlanan makalede daha önceki koronavirüsleri, ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromunu (SARS) ve Orta Doğu solunum sendromunu (MERS), atlatan insanlardan toplanan veriler incelendi.
“Amacımız nöropsikologlar arasında COVID-19’u atlatan bireylerin kalıcı bilişsel ve duygusal güçlüklerini değerlendirirken TSSB’yi göz önünde bulundurmaları gerektiğine dair farkındalıklarını arttırmak.” dedi Dr. Levine.
“Birisine nöropsikolojik test uygularken konuşma açısından en iyi hallerinde olmalarını bekleriz. Değerlendirme aşamasında bir psikiyatrik hastalık tanımlarsak ve hastalığın semptomlarının formda olmalarını etkilediğini düşünürsek ilk önce bu hastalığı tedavi etmeyi ister, daha sonra kontrol altına alındığında onları yeniden teste tabii tutarız.” dedi Dr. Levine.
Semptomlar kısmen de olsa TSSB gibi psikiyatrik bir rahatsızlığa bağlıysa, tedavi bu semptomların kontrol altına alınmasına ve altta yatan beyin sorunlarının daha net bir şekilde görülmesini sağlayacak.
“Tedavi olduklarında ve psikiyatrik semptomlarında azalma olduktan sonra nöropsikolojik testlerde hala bilişsel şikayetler veya eksiklikler varsa bu başka bir şeyin habercisidir.” dedi Kaseda.
“COVID-19’u atlatanlar nöropsikolojik testlere yönelmeye başladığından güncel bilgiye sahip olmak için literatürü takip etmek dünya çapındaki bütün klinisyenler için önemli bir hale gelecek.”
Kaseda, beyin sarsıntısı gibi hafif travmatik beyin hasarı olan hastalarla çalışma deneyimine dayanarak bu konuyu ele aldı.
“Semptomlar esas hasardan sonra aylarca veya yıllarca devam ederse bunun sebebinin bir psikiyatrik hastalık olma olasılığı yüksek.” Dedi Kaseda.
SARS ve MERS salgınlarından toplanan verilerin yorumu gösteriyor ki bu salgınları atlatanlar daha yüksek TSSB riskine sahip. COVID-19’a gelince, TSSB semptomları hastaları tedavi etmek için gereken ve bazı hastalar için travmatik olabilen invazif önlemlere (entübasyon ve ventilasyon dahil) bağlı olarak ortaya çıkabilir. Diğer zamanlarda COVID-19’lu hastalarda deliryum halüsinasyonlara yol açabilir ve bu korkutucu algıların anısı iyileşen hastayı rahatsız etmeye devam eder.
Hastanelik olan hastalara ek olarak ön saf sağlık çalışanları da işte karşılaştıkları sürekli stres ve korkudan dolayı benzer şekilde etkilenebilir. Bazı insanlar için bir pandemi zamanında yaşamaktan kaynaklanan kaygı, arkadaşlarından izole olmak ve görünmez bir tehdidin bitmez korkusuyla savaşmak düşünme ve hafıza becerilerini negatif etkileyebilir.
“TSSB tanısı iyi bir haber gibi görünmese de bu rahatsızlık için psikoterapi ve meditasyon dahil birçok uygulanabilir tedavi vardır. Araştırmacılar hala COVID-19’un dolaysız nörolojik etkilerini anlama üzerine çalışıyorlar. “COVID tedavi seçenekleri için hala kat edilecek uzun bir yol var çünkü hala evrim geçiriyor.” dedi Kaseda.
“Aslında COVID-19’u atlatanlar hakkında henüz pek bir şey bilmiyoruz. Veriye sahip olana kadar hastaların yüzde kaçının virüsün dolaysız etkilerinden, tıbbi müdahaleden ya da psikiyatrik sorunlardan dolayı bilişsel rahatsızlık deneyimleyeceğini söylemek zor.”
Çeviren: Zeynep Şevval Bayraktar
Kaynak: Neurosciencenews