Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağında başlayan, etkisi tüm bir yaşama yayılabilen, süreğen bir nöropsikiyatrik bozukluktur. Aslında Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ’nu tek bir tanımla açıklamak doğru ve yeterli olmaz. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu birbirinden farklı üç ana bozukluğu içermektedir ve her birinin farklı tanımları vardır.
Dikkat Eksikliği Bozukluğu: Kısaca, kişinin organize olmada güçlük çekmesi, dikkatinin kolay dağılması, konsantre olmada güçlük çekmesi olarak tanımlanabilir. Burada önemli olan, bu becerileri yaşından, sosyal ve kültürel özelliklerinden beklenen ölçüde yapamamasıdır.
Hiperaktivite – Dürtüsellik: Hareketli, aceleci, çok konuşkan olma durumudur. Dikkat eksikliğinde olduğu gibi burada da kişinin yaşı, sosyal ve kültürel çevresi göz önünde bulundurularak karar verilir.
Bileşik Tip (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu): Her iki rahatsızlığın da belirtilerinin görüldüğü tiptir.
Biyolojik kökenleri üzerine yapılan kalıtım, genetik ve beyin görüntüleme araştırmaları bu bozukluğu anlayabilmemiz yönünde önemli katkılar sağlamıştır. Dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite gibi belirtilerle kendini gösterir. DEHB’li bireyler günlük yaşamda birçok zorlukla karşılaşabilirler. Bu yazıda, DEHB’nin güncel durumuna, günlük hayattaki etkilerine, tedavisine değineceğiz ve tavsiyelerde bulunacağız.
DEHB Ne Kadar Yaygın?
Çocuklar ve ergenler arasında DEHB’nin küresel sıklığının %5,3 civarında olduğu tahmin edilmektedir ve toplumdaki DEHB yaygınlığı ise yaklaşık olarak çocuklukta %8, ergenlikte % 6 ve erişkinlikte % 4 olarak bildirilmektedir. Çocukluk çağında zaten var olan dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlar ilk olarak okula başlamayla fark edilir bir hale gelmektedir. Sınıfta oturamayan, oyunlarda arkadaşları ile yoğun sorunlar yaşayan ve okuma faaliyetlerinde gecikebilen çocuklar görece hızlı fark edilip tıbbi yardım almaları için yönlendirilebilmektedir.
Yani önde gelen belirtiler hiperaktivite olduğunda, dikkatsizlikle ilgili belirtilerin önde olduğu durumlara göre daha erken tedavi başvurusu olmaktadır. Yine de tedavi arayışı ve etkin tedavilere ulaşma sayıları bozukluğun yaygınlığı değerlendirildiğinde oldukça düşüktür.
DEHB Günlük Yaşamda Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?
DEHB’nin günlük yaşamda birçok olumsuz etkisi olabilir. Dikkat eksikliği, okulda veya işte konsantre olmayı zorlaştırabilir. Dürtüsellik, ani ve düşüncesiz davranışlara yol açabilir. Hiperaktivite ise aşırı hareketlilik ve huzursuzluk yaratabilir. DEHB’li bireyler, sosyal ilişkilerde de zorluklar yaşayabilirler.
DEHB Tedavisi Mümkün mü?
DEHB’nin kesin bir tedavisi olmasa da çeşitli yöntemlerle kontrol altına alınabilir. Tedavi genellikle ilaç tedavisi, psikoterapi ve psikososyal desteklerden oluşur. Nörobiyolojik zemini olan DEHB için ilaç tedavileri bütüncül tedavi yaklaşımının temelini oluşturmaktadır ve ilaç tedavisi, dikkat ve konsantrasyonu artırmaya yardımcı olur. İlaçların erişkinde tıbbi ve ruhsal eş tanıları gözeterek planlanması gereklidir. Bundan sonra sıra sorun odaklı, yapılandırılmış bilişsel davranışçı psikoterapileri tedaviye eklemeye gelmektedir. Psikoterapi ise DEHB’nin neden olduğu duygusal ve davranışsal sorunları çözmeye yöneliktir. Psikososyal destekler ise DEHB’li bireylere ve ailelerine eğitim ve rehberlik sunar.
DEHB’li Bireylere Tavsiyeler
DEHB’li bireyler, günlük yaşamda birçok zorlukla karşılaşsalar da bu zorlukların üstesinden gelmek için yapabilecekleri şeyler vardır. Bunlar;
- Düzenli bir yaşam tarzı benimsemeye çalışmak,
- Uyku düzenine dikkat etmek,
- Sağlıklı beslenmek,
- Düzenli egzersiz yapmak,
- Stres yönetimi tekniklerini öğrenmek,
- Destek gruplarına katılmak.
DEHB’li bireyler, gerekli tedaviyi alarak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyerek, hayatlarının kontrolünü ele alabilirler.
Öykü Duman
Not: Bu yazı sadece bilgilendirme amaçlıdır. DEHB tanısı ve tedavisi için bir uzmana danışmanız önemlidir.
KAYNAKLAR
https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/33/eriskin-dikkat-eksikligi-ve-hiperaktivite-bozuklugu
https://tr.wikipedia.org/wiki/Dikkat_eksikli%C4%9Fi_ve_hiperaktivite_bozuklu%C4%9Fu
https://www.akademidisleksi.com/calisma-alanlarimiz/dehb-nedir/
Gemini