Dissosiyatif Bozukluklar

Dissosiyatif bozukluklar, düşünceler, anılar, çevre, eylemler ve kimlik arasında bir kopukluk ve süreklilik eksikliği yaşamayı içeren zihinsel bozukluklardır. Dissosiyatif bozukluğu olan kişiler, istemsiz ve sağlıksız şekillerde gerçeklikten kaçarlar ve günlük yaşamda işlevsellikte sorunlara neden olurlar.

Dissosiyatif bozukluklar genellikle travmaya bir tepki olarak gelişir ve zor anıları uzak tutmaya yardımcı olur. Hafıza kaybından alternatif kimliklere kadar uzanan semptomlar, kısmen sahip olduğunuz dissosiyatif bozukluğun türüne bağlıdır. Stres zamanları semptomları geçici olarak kötüleştirerek daha belirgin hale getirebilir.

Dissosiyatif bozuklukların tedavisi, konuşma terapisi (psikoterapi) ve ilaçları içerebilir. Dissosiyatif bozuklukları tedavi etmek zor olabilse de birçok insan başa çıkmanın yeni yollarını öğrenir ve sağlıklı, üretken bir yaşam sürer.

Belirtiler

Belirti ve belirtiler, sahip olduğunuz dissosiyatif bozuklukların türüne bağlıdır, ancak şunları içerebilir:

• Belirli zaman dilimleri, olaylar, kişiler ve kişisel bilgilerin hafıza kaybı (amnezi)

• Kendinizden ve duygularınızdan ayrılma hissi

• Çevrenizdeki insanları ve şeyleri çarpıtılmış ve gerçek dışı olarak algılama

• Bulanık bir kimlik duygusu

• İlişkilerinizde, işinizde veya hayatınızın diğer önemli alanlarında önemli stres veya sorunlar

• Duygusal veya profesyonel stresle iyi başa çıkamama

• Depresyon, kaygı ve intihar düşünceleri ve davranışları gibi ruh sağlığı sorunları

Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabında (DSM-5) tanımlanan üç ana dissosiyatif bozukluk vardır:

• Disosiyatif amnezi. Ana semptom, normal unutkanlıktan daha şiddetli olan ve tıbbi bir durumla açıklanamayan hafıza kaybıdır. Kendiniz veya hayatınızdaki olaylar ve insanlar hakkındaki bilgileri, özellikle travmatik bir dönemden hatırlayamazsınız. Dissosiyatif amnezi, yoğun çatışma gibi belirli bir zamandaki olaylara özgü olabilir veya daha nadiren, kendinizle ilgili tamamen hafıza kaybı içerebilir. Bazen seyahat etmeyi veya kafanız karışarak hayatınızdan uzaklaşmayı içerebilir (dissosiyatif füg). Bir amnezi epizodu genellikle aniden ortaya çıkar ve dakikalar, saatler veya nadiren aylar veya yıllar sürebilir.

• Dissosiyatif kimlik bozukluğu. Eskiden çoklu kişilik bozukluğu olarak bilinen bu bozukluk, alternatif kimliklere "geçiş" ile karakterize edilir. Kafanızın içinde konuşan veya yaşayan iki veya daha fazla kişinin varlığını hissedebilir ve başka kimlikler tarafından ele geçirilmiş gibi hissedebilirsiniz. Her kimliğin benzersiz bir adı, kişisel geçmişi ve ses, cinsiyet, tavırlar ve hatta gözlük ihtiyacı gibi fiziksel niteliklerdeki bariz farklılıklar dahil olmak üzere özellikleri olabilir. Her kimliğin diğerlerine ne kadar aşina olduğu konusunda da farklılıklar vardır. Dissosiyatif kimlik bozukluğu olan kişilerde tipik olarak ayrıca dissosiyatif amnezi ve sıklıkla dissosiyatif füg vardır.

• Kimlik ve gerçeklikten kopma bozukluğu. Bu, devam eden veya epizodik bir kopukluk hissini veya kendinizin dışında olmayı içerir - eylemlerinizi, duygularınızı, düşüncelerinizi ve benliğinizi bir film izliyormuş gibi uzaktan gözlemlemek (duyarsızlaşma). Etrafınızdaki diğer insanlar ve şeyler kendilerini kopuk, sisli veya rüya gibi hissedebilir, zaman yavaşlayabilir veya hızlanabilir ve dünya gerçek dışı görünebilir (gerçekten uzaklaşma). Kimlikten veya gerçeklikten kopma veya her ikisini birden yaşayabilirsiniz. Son derece rahatsız edici olabilen semptomlar yalnızca birkaç dakika sürebilir veya yıllarca gelip gidebilir.

Ne zaman doktora görünmeli

Dissosiyatif bozukluğu olan bazı kişiler, bunaltıcı veya güvensiz davranışlarla ilişkili travmatik geri dönüşlerle kendilerini bir krizde bulabilirler. Bu semptomları olan kişiler acil serviste görülmelidir.

Nedenler

Dissosiyatif bozukluklar genellikle travma ile başa çıkmanın bir yolu olarak gelişir. Bozukluklar çoğunlukla uzun süreli fiziksel, cinsel veya duygusal istismara maruz kalan çocuklarda veya daha az sıklıkla korkutucu veya son derece öngörülemez bir ev ortamına maruz kalan çocuklarda oluşur. Savaşın veya doğal afetlerin stresi de çözülme bozukluklarına neden olabilir.

Kişisel kimlik hala çocukluk döneminde şekilleniyor. Dolayısıyla bir çocuk, bir yetişkinden daha fazla kendi dışına çıkıp travmayı farklı bir kişinin başına geliyormuş gibi gözlemleyebilir. Travmatik bir deneyime katlanmak için ayrıştırmayı öğrenen bir çocuk, yaşamı boyunca stresli durumlara tepki olarak bu başa çıkma mekanizmasını kullanabilir.

Risk faktörleri

Çocukluk döneminde uzun süreli fiziksel, cinsel veya duygusal istismar yaşayan kişiler dissosiyatif bozukluklar geliştirme açısından en büyük risk altındadır.

Savaş, doğal afetler, adam kaçırma, işkence veya uzun süreli, travmatik, erken yaşta tıbbi prosedürler gibi başka travmatik olaylar yaşayan çocuklar ve yetişkinler de bu durumları geliştirebilir.

Komplikasyonlar

Dissosiyatif bozukluğu olan kişiler, aşağıdaki gibi komplikasyon ve ilişkili bozukluklar açısından yüksek risk altındadır:

• Kendine zarar verme veya sakatlama

• İntihar düşünceleri ve davranışları

• Cinsel işlev bozukluğu

• Alkolizm ve uyuşturucu kullanım bozuklukları

• Depresyon ve anksiyete bozuklukları

• Travmatik stres bozukluğu sonrası

• Kişilik bozuklukları

• Kabuslar, uykusuzluk ve uyurgezerlik dahil olmak üzere uyku bozuklukları

• Yeme bozuklukları

• Baş dönmesi veya epileptik olmayan nöbetler gibi fiziksel semptomlar

• Kişisel ilişkilerde ve işte büyük zorluklar

Önleme

Fiziksel, duygusal veya cinsel istismara uğrayan çocuklar, dissosiyatif bozukluklar gibi zihinsel sağlık bozuklukları geliştirme riski altındadır. Stres veya diğer kişisel sorunlar çocuğunuza davranış biçiminizi etkiliyorsa yardım isteyin.

• Bir arkadaşınız, doktorunuz veya inanç topluluğunuzdaki bir lider gibi güvendiğiniz bir kişiyle konuşun.

• Ebeveynlik destek grupları ve aile terapistleri gibi kaynakları bulmak için yardım isteyin.

• Daha sağlıklı bir ebeveynlik tarzı öğrenmenize yardımcı olabilecek ebeveynlik dersleri sunan ibadethaneleri* ve topluluk eğitim programlarını arayın.

Çeviren: Şevval Nur Yılmaz

* Orijinal metinde geçen kelime “kilise”dir.

KAYNAKÇA

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dissociative-disorders/symptoms-causes/syc-20355215#:~:text=Dissociative%20disorders%20are%20mental%20disorders,with%20functioning%20in%20everyday%20life.