Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu çocuklarda sık sık hayal kurma, bir şeyleri unutma ya da kaybetme, yerinde duramama, çok konuşma, dikkatsizce hatalar yapma, gereksiz riskler alma, konuşma sırası alma ve çevre ile geçinmede güçlük ile kendini gösterir.
Genetik, bir çocuğun DEHB geliştirip geliştirmemesinde rol oynasa da çocuğun çevresi DEHB semptomlarının büyük yaşam bozukluklarına neden olup olmadığı konusunda önemli bir rol oynar. Örneğin, DEHB’ye yatkın bir çocuk yapılandırılmış ve destekleyici bir ortamda yetiştirilebilir. Diğer yandan, kendi haline bırakılmış çocuklar akademik ve sosyal anlamda zorlanabilirler, bu da kaygı ve depresyona yol açabilir.
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çocukların yaklaşık %10’unun DEHB’ye sahip olduğu ve kız çocuklara oranla, erkek çocuklara iki kat daha fazla teşhis konulduğu bilinmektedir. DEHB’li çocukların yarısından fazlasına en az bir ek zihinsel, duygusal ve davranışsal bozukluk teşhisi daha konmuştur. Azalan yaygınlık sırasına göre bunlar; davranış ve tutum bozukluğu, kaygı, depresyon, otizm spektrum bozukluğu ve Tourette sendromunu içerir.
DEHB ve diğer bozukluklar arasındaki ilişki karmaşıktır. Örneğin odaklanamama, çocuğun sınıfta sıkılmasına ve uygunsuz davranmasına yol açabilir. Öte yandan, davranış bozuklukları, kaygı ve depresyonla mücadele eden bir çocuk odaklanmada güçlük çekebilir, bu da var olan DEHB’yi şiddetlendirebilir veya DEHB’nin yanlış teşhisine yol açabilir.
DEHB tedavileri arasında davranışsal terapi, öfke yönetimi eğitimi ve genellikle uyarıcı ya da biliş geliştirici ilaçlar bulunur. Ebeveynlerin uygulayabileceği davranış terapisi, bir rutin oluşturmayı, sınırlı seçenekler sunmayı, çocuğun dikkat dağınıklıklarını yönetmesine yardımcı olmayı ve projeleri nasıl ele alacağına ilişkin planlar yapmayı içerir. İyileştirilmiş davranışlar için ödüller sunmak çok yardımcı olabilir.
DEHB İçin Hipnoz
Deneysel bir çalışmada, sakinleşme, odaklanma ve güven ile ilgili talimatların yanı sıra beynin kendini iyileştirebileceği telkinlerin DEHB’li çocuklara yardımcı olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle hipnoz tedavisinin bir parçası olarak verilen telkinlerin de etkili olması beklenebilir. Aşağıdaki teknikler, DEHB ile mücadele eden yetişkinlerde de etkili olabilir.
Kaygı, dikkat ile ilgili sorunlara yol açabileceğinden sakinleştirici telkinler faydalıdır. Bir çocuk kendi seçtiği sakin bir ortamı hayal ederek hipnoz ile daha sakin olmayı öğrenebilir. Alternatif olarak, yavaş ve derin nefes alıp vererek daha sakin olmaları konusunda yönlendirilebilir.
DEHB’li çocuklar sakinleşerek, kendilerine gelen bilgiyi işlemek için kendilerine daha fazla zaman tanıyabilirler. Ayrıca sakinleşmek, zihinlerinin geniş kapsamlı düşüncelerinden kısa bir süre için uzaklaşıp dinlenmelerini ve sonradan daha iyi odaklanabilmelerini sağlar.
Telkinler üzerine odaklanmak, çocuğun görevde kalmasına yardımcı olabilir. Pekiştirilmiş bir odaklanma, bir ders döneminin başında hipnotik bir duruma girerek ve ‘‘sakin olmak’’ ya da ‘‘odaklanmak’’ konusunda kendi kendini telkin ederek sağlanabilir. Dürbün odağını ayarlamak veya çalkantılı bir okyanusun sularını yumuşatmak gibi odaklanmayı düşündüren metaforlar ayrıca yararlı olabilir.
Alternatif olarak çocuklar, bir sınıf ortamında ve bir prova biçimi olarak odaklanmış ve sakin kaldıklarını hayal etmeleri için yetiştirilebilir.
Ego güçlendirme telkinleri (hipnozlu veya hipnozsuz) çocukların kendilerine olan güvenlerini arttırmaya yardımcı olarak akademik performansın artmasını sağlayabilir. Bu tür telkinler arasında, çocukların önceki zorluklarda (bisiklete binmeyi öğrenmek gibi) ustalıklarının, mevcut zorlukların üstesinden gelme kapasitelerini nasıl gösterdiğinin tartışılması yer alır.
DEHB’li kişiler aykırı düşünme biçimlerinin sağladığı güçlü yanları takdir etmekten yararlanır ve yeni fikirler bulmalarını kolaylaştırır.
Son olarak kendi kendine olumlu konuşmanın, çocukların hedeflerine ulaşmalarına nasıl yardımcı olabileceğini tartışmak genellikle özgüveni çarpıcı bir biçimde arttırır.
Bilinçaltı, odaklanmayı geliştirmeye yardımcı olmak için ele alınabilir. Örneğin, bilinçaltı, beynin genellikle farkında olmadığı yardımcı bir parçası olarak tanımlandığında, çocuklara bilinçaltından odaklanmalarına yardım etmesini istemeleri öğretilebilir. Bir çocuğun bilinçaltı onlara söylerse, iyi odaklanabilir. Bilinçaltı çocuğa bildiklerini öğretmeye çağırılabilir. Bazen bu tür bir telkin, dikkat yeteneklerinde ani bir gelişmeye yol açar.
Çiğdem Yaren DÜZGÜN
Kaynak: Psychology Today, https://www.psychologytoday.com/intl/blog/understanding-hypnosis/202208/treatment-attention-deficit-hyperactivity-disorder