Marı´a Cristina Richaud • Bele´n Mesurado • Viviana Lemos 27 Haziran’da online olarak paylaşıldı

Özet

İlk ergenlik döneminde ebeveynlik tarzları, uygulamaları ve empati ile prososyal davranışın belirli formları arasındaki bağlantıları analiz ettik. Arjantinli çocuklar ve genç yetişkinler için ebeveynlerle ilişkiler algı ölçeği, prososyal eğilimler ölçeği, ebeveynlik uygulamaları ölçeği ve çocukların ebeveynsel empati algısı ölçeği Buenos Aires’te (Arjantin) ilk ve ortaokulda okuyan her iki cinsiyetten 10-16 yaş aralığında, 289 orta sınıf çocuğuna uygulandı. Korelasyonlar ve hiyerarşik regresyonlar;  (1) ebeveynlik tarzları, çocuğun ebeveynsel empati algısı, ebeveynlik uygulamaları ve çocuğun prososyal davranışları arasındaki ilişkilerin, (2) ebeveynlik tarzları hakkındaki benzersiz tahmin miktarı, çocukların ebeveynsel empati algısı ve çocukların prososyal davranışları karşısındaki ebeveynlik uygulamalarının incelenmesinde kullanıldı. Sonuçlar, ebeveyn etkinliklerinin farklı yönlerinin (ebeveynlik tarzları, uygulama ve empati) dahil edilen prososyal davranış türüne göre farklı bir ilişkiye sahip olduğunu gösterdi. Bu üç tip ebeveynlik davranışı göz önünde bulundurulduğunda, ebeveynlik tarzları özellikle annenin aşırı kontolü yoluyla genel ve duyarlı yönlere bağlıdır. Ebeveynlik uygulamaları ise temelde anonim ve özgecil[1] yönlerle (ikincisiyle negatif olarak) ilişkilidir. Son olarak, genç yetişkinin ebeveynsel empati algısı tüm durumlardaki ilave varyansı daha az da olsa açıklar.

Anahtar Kelimeler

Ebeveynlik stilleri. Uygulamalar. Empati. Prososyal davranış. İlk ergenlik.

Giriş

Eisenberg ve Fabes (1998) prososyal davranışın (başlıca başkalarına pozitif etkisi olması amaçlanan davranışlar) ebeveynsel değişkenler (stiller ve uygulamalar vb.) dahil olmak üzere bireysel ve durumsal birçok faktörün ve empati bağlantılı karakter özelliklerinin (bakışaçısı edinimi ve empatik endişe dahil) sonucu olduğunu gözlemlediler.

Darling ve Steinberg’e (1993) göre ebeveynlik stili; çocuğa yönelik tutumların bir bileşimidir ki bu tutumlar bir bütün olarak ebeveynlerin içinde hareket ettiği duygusal bir atmosfer yaratır. Ebeveyn stili, ebeveyn ortamını tanımlar. Tutumların, davranışlardan daha önemli olduğu düşünülse de, belirli davranış veya uygulamaların duygusal süreçleri değiştirme potansiyeli vardır (Schaefer ve Bell 1958). Ebeveyn davranışları, hem çocukların belirli beceri ve davranışları edinmelerini hem de daha küresel niteliklerin geliştirilmesini de içeren çocukların sosyalleşme hedeflerini gerçekleştirmeyi amaçlar. Ebeveynlerin çocuklarının gelişimini etkileme süreçlerini anlamak için araştırmacılar, uygulama ve stil arasındaki ayrımı gözetmelidir (Barber ve diğerleri 2005; Carlo ve diğerleri 2007; Darling ve Steinberg 1993).

Birçok çalışmada ebeveynlik tarzlarının iki ana boyutu prososyal gelişim ile ilişkilendirilmiştir (bakınız Barber ve diğerleri 2005; Baumrind 1991; Laible ve diğerleri 2004; Maccoby ve Martin 1983). İlki, ebeveyn-çocuk ilişkilerinde bulunan ve olumlu sevgi derecesini ifade eden ebeveyn sıcaklığı veya cevap verebilirliğidir. İkincisi, ebeveynlerin çocuklarının davranışları üzerinde net kurallar ve katı sınırlar veya kısıtlamalar koyma derecesini ifade eden kontroldür. Duyarlı ebeveynler genellikle daha güvenli bağlanmayı teşvik eder, olumlu sosyal davranışları kolaylaştırabilecek iyi düzenlenmiş duyguları (örneğin üzüntü) ifade eder ve örnek olur (Eisenberg ve Murphy 1995; Richaud de Minzi 2006a, 2007b). Ayrıca, kısıtlayıcı ebeveynlik, sosyal hayatın zorluklarına hazırlık olarak görülebilir ve güçlü bir şekilde içselleştirilmiş ahlaki değerlere yol açabilir (Grusec ve Goodnow 1994; Lautrey 1980).

Bununla birlikte, bu konuyla ilgili olarak, diğer yazarlar (Bronson 2000; Gazzaniga 1992), dışsal motive edicilerin stres ve kontrol kaybı duygularına neden olabileceğini iddia etmektedirler. Dışsal ödüller ve cezalar içsel motivasyonu zayıflatabilir (Bronson 2000). Son olarak, ebeveynin çocukların etkinliklerini yeterince izlemediği tam özerklik durumu, antisosyal davranışlarla ilişkilendirilmiştir (Dishion 1990; Maccoby ve Martin 1983; Richaud de Minzi 2006a, 2007b). Ebeveynlik stilleri ile prososyal davranışlar arasındaki ilişkiye dair kanıtlara rağmen, bu bağlantılar özellikle ergenler arasında oldukça azdır (Carlo ve ark. 2007). Bunun nedeni ebeveyn uygulamalarının dikkate alınmaması olabilir. Carlo et al. (1998), ebeveynlik uygulamalarının prososyal davranışların tahmininde çok önemli olduğunu öne sürmüştür.

Ayrıca, bazı araştırmalar annenin empatik bakımı ile çocukların fedakarlığı arasında pozitif bir ilişki bulmuştur (Zahn-Waxler ve ark. 1979). Okul öncesi çocukları üzerinde yapılan araştırmalar, otoriter olmayan ve cezalandırmayan annelerinin daha yüksek düzeyde duygusal ve bilişsel empatiye ve olumlu sosyal davranışlara sahip çocukları olduğunu bulmuştur (Eisenberg ve diğerleri, 1983; Kestenbaum ve diğerleri, 1989). Ebeveynlerin çocuklarıyla ve onların yanındayken diğerleriyle empatik ilişkilerini modellemesinin, prososyal tutumların gelişimi ve çocuklarda davranışla güçlü bir şekilde bağlantılı olduğu gözlemlenmiştir (McDevitt ve diğerleri 1991; Richaud de Minzi 2006b; Zahn-Waxler ve ark. 1979).

Empatinin prososyal gelişimdeki merkezi önemi göz önüne alındığında (Eisenberg ve diğerleri 2006; Hoffman 2000), belirli ebeveyn uygulamalarının ve tarzlarının çocukların empatisini öngöreceği ve bunun da prososyal davranışları öngöreceği varsayılabilir. Sempatinin prososyal davranışlarla güçlü bir şekilde ilişkili olduğuna dair çok sayıda kanıt mevcuttur (Carlo ve diğerleri 2003, 2010; Eisenberg ve diğerleri 2001; Richaud ve Lemos ve diğerleri 2011). Ek olarak, çocukların ebeveynlik empatisi algısı ile kendi empati algıları arasındaki bağlantıya dair kanıtlar önceki çalışmalarda belgelenmiştir (Richaud de Minzi 2006b). Bununla birlikte çocuk ve ergenlerin empatisinin prososyal davranış üzerindeki etkisini inceleyen çok sayıda çalışma olmasına rağmen, çocukların ebeveynsel empati algısının prososyal davranışa etkisini çok az çalışma incelemiştir.

Carlo y colaboradores (Carlo ve diğerleri. 2007, 2010, 2011), farklı ebeveyn uygulamalarının prososyal davranış üzerindeki etkisini çocukların sempatisini bir moderatör olarak kullanarak incelemesine rağmen, algılanan ebeveyn empatisinin doğrudan etkisi henüz keşfedilmemiştir. Prososyal davranışla ilgili araştırmalar, onun tek bir yapı olarak değil, çok boyutlu bir yapı olarak kabul edildiğini göstermektedir. Carlo ve Randall (2002), prososyal davranışlara yol açan farklı motivasyon türlerine dayanan bir prososyal davranış modeli önermiştir. Pek çok olumlu sosyal davranış, ödüllendirilme umudu, sosyal onay veya içsel olumsuz durumları giderme arzusu gibi faktörler tarafından motive edilir. Ancak prososyal davranışlar aynı zamanda özgecil davranışı, yani başkalarına karşı sempatiyle veya içselleştirilmiş ahlaki ilkeleri destekleme arzusuyla motive edilen davranışları da içerir (Eisenberg ve diğerleri, 1999). Genel prososyal davranış ile özgecilik arasındaki farkı netleştirmek önemlidir. Özgeci (diğergam) insanlar, dışsal ödül ve cezaları dikkate almaksızın, öncelikle “diğeri” yönelimli veya ahlaki nedenlerle başkalarına yardım eden kişilerdir (Carlo ve ark. 1991).

Prososyal davranışların belirli formlarında sıklıkla bildirilen geniş bireysel ve grup farklılıkları; ebeveyn tarzları, uygulamaları ve empati ile belirli prososyal davranış biçimleri arasındaki ilişkileri inceleme ihtiyacını ortaya koymaktadır (bkz. Carlo ve diğerleri. 2007; Carlo ve Randall 2002; Eisenberg). 1986). Bu çalışmada, ebeveynle ilgili değişkenlerin prososyal davranışla bağlantılarını analiz etmekle ve özellikle bu ebeveyn değişkenlerinin farklı yönlerinin (algılanan ebeveyn stilleri, ebeveyn uygulamaları ve algılanan ebeveyn empatisinin) çocukların prososyal davranışına özgün katkısıyla ilgileniyoruz.

Schaefer’in “bir çocuğun ebeveynlerinin davranışlarına ilişkin algısı, ebeveynlerinin gerçek davranışlarından daha fazla çocuğun uyumuyla ilgili olabilir” (Schaefer 1965) ifadesine göre, çocukların ebeveyn davranışı ve empati algılarını inceleyeceğiz. Son olarak, her iki ebeveyn arasındaki dahil olma ve uygulamalardaki farklılıklara ilişkin kanıtlara dayanarak anne ve baba için ebeveyn değişkenlerini ayrı ayrı analiz edeceğiz (Gryczkowskiet al. 2010). Bu nedenle, 10 ila 16 yaş arasındaki genç ergenlerde farklı sosyal davranış biçimlerindeki açıklanan varyansın farklı ebeveyn tarzlarına, uygulamalarına ve empatiye ne kadar atfedilebileceğini inceledik.

Metod

Ölçümler

Arjantinli çocuklar ve genç ergenler için ebeveynlerle ilişkilerin algısı ölçeği (Richaud de Minzi 2005, 2007a). Çocuklar ve genç ergenler için çocukların ebeveynleri ile ilişkileri algısının Arjantin ölçeği (Richaud de Minzi 2007a), çocukların ebeveyn-çocuk ilişkilerine ilişkin algılarını değerlendirmek için kullanılmak üzere tasarlanmış bir öz-bildirim anketidir. 32 maddeden oluşmaktadır. Her bir maddenin yanıtı evet, az çok ya da hayır olabilir. Babalar ve anneler için olmak üzere iki faktör analizi yapıldı. KMO anneler için 0.953 ve babalar için 0.929 idi. Temel Bileşenler yöntemi, oblimin solüsyonu kullanıldı. Faktör tanımları için sadece faktör ağırlığı |0.30| veya üstü olan değişkenler hesaba katıldı (Norman ve Streiner 1994). İki faktör analizinde, faktör sayısının belirlenmesi için Cattell grafik yöntemi kullanılmıştır. İncelenen iki faktör, beş boyut gösterdi: Kabul (7 madde; anne için 0.92, babalar için 0.89), Normal veya Kabul Edilebilir Kontrol (5 madde; her iki ebeveyn için 0.75), Sıkı Kontrol -patolojik olmasa da daha az kabul edilir- (5 madde; 0.81 anneler için; 0,65 babalar için), Patolojik Kontrol (10 madde; anne için 0,72, babalar için 0,81) ve İhmal (5 madde, her iki ebeveyn için 0,60).

Prososyal Eğilimler Ölçümü (PTM)

Bu ölçek Carlo ve Randall (2002) tarafından oluşturulmuştur ve altı farklı türde prososyal davranışı ölçer: özgecil, uyumlu, duygusal, şiddet içeren, açık ve anonim. Bu ölçek Carlo’nun danışmanlığında tercüme edilmiş ve ardından geri tercüme edilmiştir. Arjantin popülasyonundaki ölçümün psikometrik özellikleri, daha önce Buenos Aires’teki orta sınıf okullara devam eden 10 ila 16 yaşları arasında her iki cinsiyetten 500 çocuktan oluşan bir Arjantinli örneklemle değerlendirildi. Hem açıklayıcı hem de doğrulayıcı faktör analizinden dört faktör elde ettik: Özgecilik, Genel, Anonim ve Duyarlı (Şiddet içeren, Duygusal ve Uyumlu) (Richaud ve Mesurado ve ark. 2011). Cronbach α 0,72 ile 0,91 arasında değişiyordu.

Bu ölçekteki maddeler 5’li Likert tipi ölçekte, ergenin ebeveyninin (kendilerini en yakın hissettikleri ebeveyn) prososyal davranışları teşvik etme bağlamında kullandığı uygulama türlerini değerlendirdi. (1 = ebeveynimi iyi tanımlamıyor, 5 = ebeveynimi çok iyi tanımlıyor). Bu ölçek, çocuklarda olumlu sosyal davranışlara yol açan beş tür ebeveynlik uygulamasını belirlemeye yardımcı olur. Ölçek, Carlo’nun gözetiminde çevrilmiş ve sonra tekrar İspanyolca’ya çevrilmiştir. Arjantin popülasyonundaki ölçümün psikometrik özellikleri, daha önce Buenos Aires’teki orta sınıf okullara devam eden 10 ila 16 yaşları arasında her iki cinsiyetten 500 Arjantinli çocuktan oluşan bir örneklemle değerlendirildi. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları, Carlo ve diğerleri (2007) tarafından bildirilen beş faktörden oluşan aynı yapıyı göstermiştir. Cronbach a anne için 0,68 ile 0,85 arasında, baba için 0,72 ile 0,89 arasında değişmektedir.

Çocukların Ebeveyn Empati Algısı Anketi

Bu anket, Davis’in Kişilerarası Tepki İndeksi’ne (Davis 1980) dayanmaktadır. Empatik eğilimi dört faktör aracılığıyla değerlendirmemizi sağlar; iki bilişsel ve iki duygusal: Perspektif edinimi (PT); başka bir kişinin bakış açısını anlama yeteneği; Fantezi (FS); filmlerde ve edebiyattaki karakterlerle özdeşleşme eğilimi; başka bir deyişle, öznenin kendisini kurgusal durumlarda hayal etme becerisi; Empatik kaygı (EC); başkalarına karşı şefkat, ilgi ve özen duyguları; ve Kişisel Sıkıntı, kişinin diğer insanların olumsuz deneyimlerini gözlemlemesi üzerine gösterdiği kaygı ve huzursuzluk duyguları.

Ölçek 1’den 5’e kadar beş muhtemel cevabı olan Likert cevap formatında 28 maddeden oluşur. Çocukların ebeveynlerinde algıladıkları empati, iki anket aracılığıyla araştırıldı. Biri anneler için diğeri babalar için ve her ikisinde IRI 28 maddesine denk gelen ancak ebeveynlere atıfta bulunan 28 madde vardı. Örneğin: ”Kendimden daha az şanslı olan insanlar beni endişelendiriyor ve duygulanıyorum.” ”Annem ondan daha az şanslı insanlar için endişeleniyor ve duygulanıyor.” ”Başka birinin bakış açısından olaylara bakmakta zorlanıyorum.” ”Babam olayları başka birinin bakış açısından görmekte zorlanıyor.” Bu anketler Arjantinli bir örneklemde, Buenos Aires’teki okullarda orta okula giden her iki cinsiyetten, 9 ila 12 yaşları arasında, 936 çocuk üzerinde çalışıldı. Davis’in (Davis 1980) yukarıda anlatılan ergenlerdeki bulgularıyla yaklaşık aynı olarak görülebilecek dört faktör elde ettik. Bu çalışmada sadece çocukların anne ve babalarının bakış açıs edinimine ilişkin algıları (anne = 0,72; baba = 0,66) ve Empatik Kaygı (anne = 0,71; baba = 0,69) dikkate alınacaktır.

Prosedür

Az önce açıklanan ölçeklerin uygulanması için okul müdürleriyle görüşülerek araştırmanın türü açıklanarak katılımları istenmiştir. Ebeveynlerden okul aracılığıyla izin istendi ve ebeveynler, çocuklarının katılımının isteğe bağlı olduğunu biliyorlardı. Çocuklara cevap vermemekte özgür oldukları söylendi. Daha sonra, anket zamanının her zaman okul saatleri içinde olması kararlaştırıldı. Ölçekler yaklaşık 20 kişilik gruplar halinde birer buçuk saatlik iki seansta uygulanmıştır. Cevaplarda yanlılığı önlemek için anketler rastgele sırayla ama her birinin anne ve babanın yaklaşık 1 hafta arayla farklı seans ve günlerde olmasına dikkat edilerek uygulanmıştır.

İstatistiksel Analiz

Korelasyonlar ve hiyerarşik regresyonlar;  (1) ebeveynlik tarzları, çocuğun ebeveynsel empati algısı, ebeveynlik uygulamaları ve çocuğun prososyal davranışları arasındaki ilişkilerin, (2) ebeveynlik tarzları hakkındaki benzersiz tahmin miktarı, çocukların ebeveynsel empati algısı ve çocukların prososyal davranışları karşısındaki ebeveynlik uygulamalarının incelenmesinde kullanıldı.

Tartışma

Genel bir duygusal iklim olarak ebeveynlik tarzlarının çocukların olumlu sosyal davranışları üzerindeki etkisi defalarca incelenmiştir (Carlo ve ark. 2007, 2010, 2011). Ebeveynlik tarzı, çocuklar arasında olumlu davranışların gelişimini teşvik edebilecek genel bir çerçeve sunsa da, önemli yetişkinlerin belirli uygulamalar yoluyla davranış modellemesi, çocuklarda belirli davranışların geliştirilmesi için çok önemlidir. Aynı zamanda, prososyal davranışların gelişimi için empatinin öneminin çocukların ebeveynlerinin empati algısıyla ne ölçüde bağlantılı olduğunu merak ediyoruz. Bu üç ebeveyn değişkeninin, farklı motivasyon türleri tarafından yönlendirilen çocuklar arasında belirli prososyal davranışların gelişimine katkısını inceleyerek, varsaydığımız gibi, ebeveyn etkisinin farklı yönlerinin, çocuğun özgecil davranmaya yönelik farklı motivasyonları ile bağlantılı olduğunu bulduk. Öncelikle, özgecilikle ilgili olarak (içsel olarak motive edilmiş tek olumlu sosyal davranıştır) başlıca ve en dikkat çekici bulgu, özellikle özgeciliği teşvik etmek için geliştirilen ebeveyn uygulamalarıyla ters ilişkili olmasıydı. Varsaydığımız gibi, özgecil insanlar, harici ödül ve cezalara bakılmaksızın, yalnızca diğer insanlar için endişelenme ve ilgi ile harekete geçer. Bu nedenle, çocukların özgeciliği, gelişimi için herhangi bir dışsal motivasyona ihtiyaç duymaz ve tam tersine, özgeciliği teşvik etmenin her türlü yöntemi, gelişimine karşı görünüyor.

Çeviri: Feyza Nur Kaya