Bireysel ayrılıklar, hemen hemen her alanda hem gündelik hem de profesyonel yaşantımızı etkilemektedir. Kişilik, zeka, biyolojik temeller, kültür, bilişsel yetenekler, motivasyon, stres, kaygı, depresyon, performans, duygular, bağlanma stili ve ilişkiler gibi birçok faktör, kişilerarasında bireysel ayrılıkları oluşturmaktadır. Üstelik bu faktörler, bireylerin sağlıklı veya hasta olma durumunu dahi etkileyebilmektedir. İki hekim olan Friedman ve Rosenman ise, tam da bunu merak etmişlerdir. Hangi tip bireylerin kardiyovasküler hastalıklara yakalanma olasılığının daha fazla olduğunu yordamak istemişlerdir. İlk olarak fiziksel faktörlere odaklanmışlardır, ancak anlamlı sonuçlar elde edememişlerdir. Daha sonra, araştırmalarına kişilik faktörünü ekleyerek kardiyovasküler hastalıklara yatkın tip olarak adlandırdıkları “A tipi kişiliği” tanımlamışlardır. Kardiyovasküler hastalıklara yatkın olmayan tipi ise “B tipi kişilik” olarak tanımlamışlardır.
A Tipi Kişilik Özellikleri
A tipi kişilikteki bireylerin, kardiyovasküler hastalıklara olan yatkınlığıyla ilgili daha sonra yapılan çalışmalar farklı sonuçlara ulaşmıştır. Ancak, tüm çalışmalardaki ortak bulgu, A tipi kişiliğin toksik özellikleri olan saldırgan ve düşmanca davranışlar sergileme ile kardiyovasküler hastalıklara yakalanma arasındaki korelasyondur.
B Tipi Kişilik Özellikleri
A tipi kişiliğin hastalığa yatkınlığını araştıran çalışmaların birbiri ile tutarlı sonuçlara ulaşamaması sebebiyle, koroner kalp hastalıkları için risk oluşturan diğer kişilik özelliklerine odaklanılmıştır. Rozanski, Blumenthal ve Kaplan, bazı psikolojik risk faktörlerinin belli bir kişilik tipinde kümelendiğini ve böylece bireyin kronik stres altındayken kardiyak problemler yaşamaya daha yatkın olduğunu aktarmıştır. Böylece, A ve B tipi kişiliğe ek olarak, literatüre, D tipi kişilik tanımı girmiştir. D’nin anlamı ise, “distressed”tir (sıkıntılı).
D Tipi Kişilik Özellikleri
Çalışmalarda, D tipi kişilikteki bireylerin, duygusal stres, kaygı, gerginlik ve iyi oluş ile ilgili problemleri daha sık yaşamasından dolayı, kalp ile ilgili hastalıklara yakalanma olasılığını daha fazla olabileceği bulunmuştur. Daha sonra ise, C tipi kişilik tanımlanmıştır.
C Tipi Kişilik Özellikleri
C tipi kişilikteki bireyler, dışarıdan her ne kadar uyumlu ve mutlu olarak görünseler de, kendi içlerinde yaşadıklarını kolaylıkla ifade edemedikleri için kendilerine karşı hoşgörüsüz olabilmektedir. Çalışmalar ise, bu özellikleri sebebiyle C tipi kişiliğin kanser hastalığına yakalanma olasılığının daha yüksek olabileceğini bildirmektedir.
Sonuç olarak, bireysel ayrılıkların temellerinden birini oluşturan kişilik özellikleri, bireyin sağlığını etkileyebilmektedir. Ancak bu kişilik tipleri birer kategori değil, boyut olarak düşünülmelidir. Bireyler her tipten her özelliği farklı boyutlarda gösterebilirler.
Yazan: Eda Mat
Kaynak: Maltby, J., Day, L., & Macaskill, A. (2010). Personality, individual differences and intelligence [Kişilik, bireysel ayrılıklar ve zekâ] (2nd ed.). Pearson.