İşleri verilen siparişleri sürekli takip etmek olan restoran çalışanları çalışma belleğini güncelleme testlerinde daha başarılıydılar.

Yaptığınız meslek beyninizi değiştirebilir. Bu bilgi, Londra’daki taksi soförlerinin yanı sıra akapunturcular, daktilocular, müzisyenler ve havaalanı güvenlik görevlileri için de bulunmuş ünlü bir bilgidir. Ayrıca, entellektüel olarak uyarıcı mesleklerin de ilerleyen yaşlara kadar uzanan bilişsel faydaları olduğuna dair kanıtlar vardır. Bu geçmiş çalışma, dokunsal ayırt edebilme ve duygu regulasyonu gibi yeteneklerde mesleğe bağlı ilerlemeler bulmuştur. Şimdi, yeni bir çalışma, bilişsel işleyişin önemli bir yönüne meydan okuyan bir işin -çalışma belleğinde tutulan bilgilerin güncellenmesi- bu yeteneğini de geliştirdini buluyor. Etkin bir şekilde çalışma belleğindeki içerikleri güncelleyebilmek, sohbet etmek ve okuma yapmak da dahil her çeşit günlük deneyim için hayatidir ve ayrıca iyi bir akademik başarı ile de bağlantılıdır. Dolayısıyla, Çin’de bulunan Northwest Normal Üniversitesinden Xin Zhao ve meslektaşları tarafından yürütülen ve Applied Cognitive Psyhology de yayınlanan bu yeni çalışma, meslek seçiminin temel olarak günlük beyin işlevinin önemli bir yönünü etkileyebileceğine dair bir kanıt sağlıyor.

Ekip ilk iki çalışmada, Çin’deki et noodle restoranlarında fiş toplayıcısı olarak çalışan 53 erkek ve bu kişilere artı kontrol grubu olarak da 53 güvenlik görevlisini çalışmaya aldı. Bu tarz popüler restoranlarda çalışan fiş toplayıcıları gayret gerektiren ve zorlayıcı göreve sahiplerdir. Sipariş verildikten sonra, müşteriye siparişlerinin sıralandığı bir fiş verilir. Sonra bu fişi alırlar ve mutfak tarafındaki fiş toplayıcısına götürürler. Fiş toplayıcısı siparişi kontrol eder ve ezberler ayrıca, müşterinin neye benzediğini de not eder ve sonra da mutfak çalışanlarına sipariş bilgisini verirler. Sipariş hazır olduğunda mutfak çalışanları siparişi fiş toplayıcısına verir çünkü onun siparişin hangi masaya verileceğini hatırlaması gerekir. Bu işi iyi birşekilde yapabilmek için fiş toplayıcısı, sürekli yeni gelen bilgiyi gözlemler ve düzenli bir şekilde kimin ne sipariş verdiğine dair hafızasını günceller. Ekip Böylece, bu işin güçlü bir çalışma belleği güncelleme yeteneği gerektirdiği varsayılmaktadır diye yazıyor. Ekip, 30 restoranından deneye aldıkları fiş toplayıcılarına ve güvenlik görevlilerine, bir sayı dizisi görüntüledikleri ve sadece önceki üç rakamı akıllarında tutmak için hafızalarını sürekli olarak güncellemek zorunda kaldıkları bir çalışma belleği güncelleme görevi verdi. Katılımcıların akışkan zekasını (problem çözmede kullanılan bir çeşit zeka türü) ve çeşitli demografik verilerini kontrol ettikten sonra bile fiş toplayıcılarının güvenlik görevlilerinden ölçmede daha iyi olduğunu bulundu. Fakat, fiş toplayıcısı olarak çalışmak bu kişilerin çalışma belleğini güncelleme yetisini geliştirdi mi yoksa bu kişiler işe başladıklarında zaten bu yetide iyiler miydi? Ekip fiş toplayıcılarının iş deneyimlerinin bu yetide iyileştirmelere neden olup olmadığını araştırmak için ikinci bir araştırma yürüttü. Totalde deneye katılan 33 öğrenci katıldı. Öğrenciler, art arda 20 gün boyunca fiş toplayıcılarına verilen görevler üzerine bilgisayar simulasyonunda her gün yarım saatlik eğitimler aldılar. Her oturumda, bu katılımcılar her biri bir tür et noodle ile eşleştirilen bir dizi çizgi film karakteri gördüler. (Ekibin kullanabileceği toplamda 30 farklı karakteri ve 6 farklı noodle çeşidi vardı.). Her bir denemede katılımcılar, mevcut kişi-yiyecek eşleşmesinin, seride daha önce belirli sayıda gösterilenle aynı olup olmadığına karar vermek zorundaydılar. 33 kişiden oluşan bir kontrol grubu da benzer bir üniversite laboratuvarında deney grubuyla aynı süreyi kullandılar fakat, Tiber Budist geleneğinde olan ve odaklanmış dikkat gerektiren kum resimleri yaptılar.

Ekip, fiş toplayıcısı simülasyon grubundaki katılımcıların, birkaç farklı çalışma belleği güncelleme becerisi ölçümünde net, doğrusal bir gelişme gösterdiğini buldu. Ölçümlerde kullanılan testler, ilk çalışmadan rakam güncelleme testi (digit updating task) ve ayrıca numerical n-back testidir; eğitimde karşılaştıkları göreve çok benzer, ancak karakter-yemek siparişi eşleşmeleri yerine sayılar kullanılıyor. Kontrol grubu bu gelişmeleri göstermedi. Yani, bu sonuçlar restoranda fiş toplayıcısı olarak çalışmanın çalışma belleği gümcellemesini geliştidiği fikrini desteklemektedir. Bununla birlikte, araştırmacıların da kabul ettiği gibi, ikinci çalışmadaki katılımcıların karakter-yiyecek eşleşmelerini takip etmelerine yardımcı olacak bir anımsatıcı teknik gibi bir teknik geliştirmiş olmaları da mümkündür ve bu, temel bir gelişmeden ziyade çalışma belleğinin güncellenmesine ve iyileştirmelerine yol açmış olabilir. Bunu araştırma için daha çok çalışmaya ihtiyaç vardır. Şimdilik ekip şu sonuca varıyor: “Ortak sonuçlar, çevre tarafından teşvik edilen bilşsel esnekliğe kanıt olarak mesleğe özgü olan gereksinimlerin tekrarlanan deneyimler halinde belirli bilişsel yetileri etkilemesini gösteriyor.”

Ceren Hatipoğlu

Kaynak: https://www.bps.org.uk/research-digest/your-job-can-shape-your-cognitive-abilities