Çocuğunuza zorluklara başa çıkma, dayanıklılık, kazanım, sağlık ve başarı konularında nasıl yardım edebilirsiniz?
Hepimiz zayıf öz-denetimin neye benzediğini biliyoruz: hızlı öfke, düşük engellenme toleransı, kısa dikkat süresi, huzursuzluk, dikkat dağınıklığı ve daha fazlası. Çocuğunuza verebileceğiniz en büyük hediyelerden biri özdenetim yetisidir. Duygularını ve davranışlarını nasıl düzenleyeceklerini bilirlerse, hayatlarının hemen her alınında daha iyi bir performans sergilerler.
Birden fazla çocuğunuz varsa, öz-denetimin bazı çocuklar için diğerlerinden daha kolay edinilebildiğini muhtemelen biliyorsunuzdur. Kızlarımdan biri sakin kalmakta, duygularını yapıcı bir şekilde işlemekte ve çok erken yaşlardan itibaren odaklanmada oldukça iyi. Diğeri ise – şimdi kırklı yaşlarında – daha aceleci bir mizaca sahip ve ani tepkilerini kontrol etmekte hala zorluklar yaşayabiliyor. Her ikisi de mutlu ve üretken hayatlar yaşıyor, bu nedenle, tepkilerini yönetmeyi kolayca öğrenemeyen bir çocuğunuz varsa umutsuzluğa kapılmayın. Sevgi, zaman ve dikkatle, asi bir çocuk bile kendi kendini kontrol etmeyi öğrenebilir.
Araştırma Bulguları: Öz-Denetimin Önemi
Jay Belsky ve The Origins of You’daki meslektaşlarına göre öz-denetim, “dürtülerin ve arzuların tarafından yönetilmek veya düzenlenmek yerine sosyal olarak uygun bir şekilde yönetme veya düzenleme becerisidir”. Orta yaşlarına doğru ilerleyen bin çocukla yapılmış 40 yıllık bir araştırma olan Dunedin Çalışması’ndan elde ettikleri bulguları açıkladılar. Çocukluktaki öz-denetimin, yıllar sonra hayatlarının birçok farklı boyutunun önceden tahmin edebilebileceğini buldular. Çocukluk çağlarında edinilmiş iyi bir öz-denetim, ileride de iyi bir işleyişe neden olması için yeterli değildi, ancak daha sonra gelenin iyi bir öngörücüsü oldu.
Belsky ve meslektaşları, düşük engellenme toleransı, huzursuzluk, dürtüsellik, dürtüsel saldırganlık, dikkat dağınıklığı ve süreklilik eksikliği dahil, öz-denetimi onun yokluğu çerçevesinde değerlendirdiler. Yaşları üç, beş, yedi, dokuz ve on bir olan çocukların her biri hakkında eğitimli gözlemciler, ebeveynler ve öğretmenler tarafından oluşturulan gözlemsel verileri kullandılar. Ayrıca onbir yaşında olanlara öz değerlendirme, on üç,on beş,on sekiz ve yirmi bir yaşındakilere çeşitli ölçümler, ardından yirmi altı ve otuz iki yaşında olanlara sağlık ve polis kayıtları gibi gerçek dünya önlemleriyle desteklenen görüşmelerle devam ettiler. Çocukluktaki yetersiz öz-denetimin ergenlik dönemindeki davranış sorunlarını ve yetişkinlikteki sağlık sorunlarını, yoksulluk ve suç faaliyetlerini öngördüğünü buldular.
Belsky ve meslektaşları, çocuklukta gelişmiş öz-denetimin, yetişkinlikte sağlığı, zenginliği ve mutluluğu etkileyen çok önemli bir unsur olduğu sonucuna vardılar. Ayrıca bunun devam eden bir gelişim, yetişkinlerden gelen destekte dahil olmak üzere çevresel faktörlere de açık dinamik bir süreç olduğunu vurguladılar. Öz-yönetimi öğreten müdahaleler, ister erken çocukluk döneminde ister daha sonra uygulanmış olsun, bir çocuğun gelişiminde uzun vadeli bir fark yaratabilir.
Stuart Shanker, öz-düzenleme ile öz-denetim arasında bir ayrım yapar, öz-denetimi güçlü dürtülerin engellenmesi olarak görür ve öz-düzenlemeyi, stres yükünü ve iyileşmeyi yöneterek güçlü dürtülerin sıklığında ve yoğunluğunda bir azalma olarak görür.
Bu geçerli bir ayrım olabilir ve kesinlikle Shanker’ın bu perspektiften faydalanan geniş bir kitlesi vardır. Ebeveynlere, çocukları sıkıntı içindeyken kızmak veya sinirlenmek yerine sakin bir şekilde onları dinleme ihtiyacını hatırlatır. Neredeyse her zaman, kontrolden çıkmış veya yaramazlık yapan bir çocuk, cezadan çok sabırlı bir yatıştırmaya daha iyi tepki verir. Mona Delahooke, yukarıdan-aşağı (bilinçli olarak düzenlenmiş) ve aşağıdan-yukarı (bilinçsizce yönlendirilen) davranış arasındaki ayrıma dayanarak aynı tavsiyelerde bulunur.
Öneriler:
İster öz-denetim ister öz-düzenleme olarak düşünün, tepkileri yönetmek hayatın her alanı için önemlidir. Bu durum, hayatın her alanında artan stres ve kaygı zamanında özellikle doğrudur. İyi öz-düzenleyiciler, zor bir durumla karşılaştıklarında sakin kalırlar. Durum ne olursa olsun akıllıca, bilgece ve iyi tepki verme kapasitelerini korurlar.
İşte çocuğunuzun belirsizlik ve korku zamanında yaşamanın kaçınılmaz stres faktörlerine tepkilerini düzenleme yeteneğini desteklemek için bazı fikirler:
1-Seninle başlar. Derin bir nefes al. Başka bir tane daha al. Yeterince uyu ve egzersiz yap. Besleyici öğünler ye. Kendi duygularınızı ve davranışlarınızı düzenlemek için elinizden gelenin en iyisini yap.
2-Sabırlı ol. Çocuğunuz yaramazlık yaptığında veya aşırı tepki verdiğinde sakin, nazik ve destekleyici olun. Bu, hem öz-denetimin neye benzediğini gösterir hem de çocuğun duygu ve tepkilerini düzenleme yeteneklerinden önce gelen kargaşıklığı yatıştırır.
3-Çocuğunuza günlük ev işi verin. Çocuğunuzun size yardım ederek eve katkıda bulunabileceği yolları araştırın. Çamaşır yıkama, yemek pişirme veya çocuğunuzun sizinle ve daha sonra (bir kez ustalaştıktan sonra) yapmaktan zevk alabileceği başka bir işle ilgili yardım isteyin. Gerçek bir şekilde yardım ettiğinizde, çocuğunuz kendisini daha az güçsüz ve daha değerli hissedecektir.
4- Zinde kalın. Fiziksel aktivite, stresi azaltmaya ve öz-düzenlemeye yardımcı olabilir. Çocuğunuzun dışarıda yeterince zaman geçirdiğinden ve egzersiz yaptığından emin olun.
5-Rutinler oluşturun ve sürdürün. Düzenli aile rutinleri – yemek yapma, ev işleri, yatma vakti, diğer programlar- genellikle kaotik ve öngörülemez hissettiren bir dünyada kontrol ve güven duygusu sağlar.
6-Gelişen bir zihniyet yetiştirin. Engelleri öğrenme fırsatları olarak kabul ederek, zorluklara verimli bir şekilde nasıl yanıt vereceğini öğrenmesi için çocuğunuzu destekleyin. Tüm öğrenmenin küçük adımlarla gerçekleşeceğini görmelerine yardımcı olun.
7-Farkındalığı öğretin. Çocuğunuzun duygularına nasıl dikkat edeceğini, derin nefes almasını ve zor durumlara tepkisini yavaşlatmasını öğrenmesine yardımcı olun.
8-Zorlu senaryoları canlandırın. Çocuğunuzun başa çıkma becerilerini zorlayan bir durum hakkında düşünün. Durumda başarısız ve başarılı bir şekilde gezinirken, her biriniz her bir rolü oynayarak çocuğunuzla sırayla hareket edin. Bunu nezaket ve iyi bir mizaçla yapın, çocuğunuz komik bir şey bulursa onunla beraber gülün ve ona asla gülmeyin.
Şimdi, her zamankinden daha fazla kendi öz-denetiminizi güçlendirme ve çocuğunuzu kendi öz denetimini geliştirmesi için destekleme zamanı.
Çeviren: İrem Kesimoğlu
Kaynak: Psychology Today