Journal of Neuroscience ‘ daki çalışma bir durumun sonuna odaklanma eğiliminin beynin o deneyimin değerini ve zamansal profilini nasıl kodladığından kaynaklanıyor olabileceğini gösteriyor. Beyin, bir deneyimin değerini ve zaman içinde nasıl ortaya çıktığını takip eder ; sonun üzerinde çok fazla durmak karar vermede zayıflığa yol açabilir. 

Cambridge’li araştırmacılar Martin Vestergaard ve Wolfram Schultz : ‘’Deneyimlerimizi geçmişe dönük olarak değerlendirebilme becerimiz önemlidir çünkü bu, o deneyimin toplam değerini özetlememize izin verir ve bu özet değer daha sonra bu deneyimin tekrar edilmeyi hak edip etmediğine veya bu deneyimden kaçınılması gerektiğine karar vermede bir rehber olarak kullanılabilir’’ diye açıkladılar.

Vestergaard ve Schultz daha büyük madeni paraların daha yüksek değere sahip olduğu, boyuta göre çeşitlilik gösteren iki madeni para akışı arasında seçim yapan 27 erkek gönüllüde  fonksiyonel MRI kayıtlarını açıklayan bir hesaplama modeli oluşturdular. Bu model deneyimin gerçek değeri -akışta ne kadar para olduğu- ve gönüllülerin onun nasıl geliştiğine verdiği değer arasında bir tutarsızlığı gözler önüne serdi. Katılımcılar, akış genel olarak daha fazla para değerinde olsa bile madeni paraların boyutu küçüldüğünde beğenmediler ve bu yanlış karar vermelerine neden oldu.

Modelden elde edilen sonuçlar, fMRI’dan alınan beyin aktivite verileriyle izlendi. Görev boyunca amigdala bir seçimin gerçek değerini kodlarken anterior insula negatif son yönünde beğenmemelerini kodladı – bu durumda madeni para akışında boyut azaldı. Bu temsil, amigdaladan gelen bilgileri etkisiz hale getirebilir ve insanları, iyi başlamalarına rağmen kötü sonuçlanan deneyimlerin değerini düşürmelerine yol açabilir.

En iyi karar verenler, amigdaladaki en güçlü temsile sahipti, bu da daha az bir sonu göz ardı etme ve daha iyi seçeneği seçme becerisini gösteriyordu. Bizi zayıf kararlar vermeye yönlendiren birçok yanılgıdan biri ‘’bankacının safsatası’’ (uzun vadeli değer pahasına kısa vadeli büyümeye odaklanma eğilimi) olarak adlandırılır. Bu etki beynin tercihini mutlu sonlar için yönlendirir. Beynimizin bir bölümü – anterior insula – zaman içinde ortaya çıkan bir deneyim eğer bir dizi olumsuz  olay içeriyorsa o deneyimin genel değerini azaltır. Araştırmacılar insan beynindeki anterior insula bölümünün bir deneyim ortaya çıktıkça çoğunlukla negatif zıtlıklar dizisine yol açıyorsa o deneyimin genel değerini işaret ettiği sonucuna varıyorlar. Bunu aksine, amigdala genel değeri doğru bir şekilde kodlar.

Ana fikir, “karar vericinizin” kusurlu olup olmadığını veya bir deneyimin tam resmini – bir ilişki, tatil ya da iş durumu – dikkate alıp almadığını görmektir. Beyniniz mutlu sonlar için nedensiz bir tercihe sahipse ve tam gidişatın aksine en son deneyime aşırı bir yük atfediyorsanız, karar verme mekanizmanız önyargılı olabilir. Kararların yalnızca durumların sonunda nasıl ortaya çıkacağını değil, bir dizi olayın genel büyük resmini dikkate aldığından emin olmak önemlidir.

Çeviren: Çağla Öztürk

Kaynak: Psychology Today