“Düşük Gizli Ket Vurma“
Prison Break dizisinin temel konusu, işlemediği bir suçtan dolayı idam edilmek üzere yargılanıp hapishaneye atılan Lincoln Burrows ile tüm yasal yolların tükenmiş oldugunu fark eden kardeşi Michael Scofield´in kasıtlı olarak hapishaneye girip Lincoln´un kaçmasına yardım etme planı üzerinde ilerliyor.
İki ana karakter kardeşlerden biri olan, Michael Scofield´e ise senaryo gereği klinik olarak ´´düşük gizli ket vurma´´ ismi verilen bir teşhis konulmuştur. Gizli baskılama veya engelleme olarak da bilinen terim ´´örtük ket vurma´´, tanıdık bir uyaranın gözlenmesinin, yeni bir uyaranın gözlemlenmesinden daha uzun sürdüğünü açıklamak icin kullananılan bir terimdir. Ayni şekilde Beynimizin alışık olduğu cisimlerden gelen bilgileri, bilincimizi oluşturan ve odaklanmamızı kontrol eden beyin bölgelerine ulaştırmasıdır. Bu otomatik filtreleme sistemi olarak da düşünülebilir.
Çevreyle olan günlük etkileşimlerde gizli engelleme kullanılır ve bu duruma gündelik yaşantımızdan birçok örnek verilebilir. Örneğin, yemek yediğimiz çatal ve bıçağın rengi, kullanım şekli, biçimi ve malzemesi gibi pek çok bilgi beynimize ulaşır ancak beynimiz, bu bilgileri sadece belirli duruma uygun özellikleri işleyerek diğerlerini otomatik olarak görmezden gelir. Bu özellik, beyin yükünü azaltarak deneyimlerimizi basitleştirebilir. Düşük Gizli Engelleme veya Ket Vurma ile, birey tanıdık uyaranlara neredeyse yeni uyaranlara verilen tepki gibi bir sonuç ortaya koymasına neden olur. Bu mekanizmanın nasıl calistığı kesin olarak belirlenmese de, 1959´da Lubow ve Moore tarafından laboratuvar koşullarında yapılan çalışmalarında keşfedilmeye baslanmış ve bu mekanizmanın açıklanması icin farklı teoriler öne sürülmüştür. Yaygın bir teoriye göre, gizli engelleme, beyne tekrar tekrar ulaşan aynı uyaranlarla beynin ilişkisinin azalmasıdır ve bunun nedeni ise bu özelliklerin daha az ilgi görmesidir. Diğer bir teori ise, yeni ve eski uyaranların beyin tarafından işlenmesi icin çaba sarf ettiğini ve bu nedenle de önce onlara odaklandığı, böylece yeni uyaranların etkilerini eski uyaranların etkilerine daha ağır bastığı yönündedir. Düşük gizli engelleme yalnızca çevrelerindeki tüm uyarıcıları işlemelerine ve anlamlarına değil, aynı zamanda bu uyarıcıların hedeflerini ilerletmek, devam ettirmek ve uyum sağlamalarına da olanak tanıyor. Dizideki Michael Scofield karakterine konulan teşhis ve yüksek IQ´su ile birlikte çevresel bilgileri engelleyememekte, bunun herhangi bir uyaranın her detayını ve her yönünü işlemektedir. Bu durum onu yüksek derecede yaratıcı ve çözüm odaklı bir karakter haline getiriyor.
Nisa Nur Ece
Kaynakca
Low Latent Inhibition- Resource&Discovery centre
National Library of Medicine- Latent Inhibition as a Biological Basis of Creative Capacity in Individuals
Kimpsikoloji.com