Sigara/Tütün Bağımlılığı
Sigara bağımlılığı bir “tütün kullanma bozukluğu“ olarak bilinmektedir. Tütün kullanma bozukluğu olan kişiler, zararlı olduğunu bilmelerine rağmen tütün kullanmaya devam ederler. Günümüzde en yaygın madde kullanım bozukluğu olan sigara bağımlılığıdır. Ayrıca, tütün dumanına maruz kalmak da sigara içenler kadar sağlıksız bir durumdur.
Sigara/Tütün Bağımlılığının Belirtileri
Sigara bağımlılığı, klinik olarak önemli bir bozulmaya veya sıkıntıya yol açan sorunlu tütün kullanımı olarak tanımlanmaktadır.
Bağımlı olarak tanımlayabilmek için, 12 aylık bir süre içinde, aşağıdaki belirtilerden en az ikisini içermesi gerekir;
- Daha büyük dozlarda ve/ya amaçlanandan daha uzun bir süre kullanmak.
- Sürekli, kullanımı azaltma isteği ve başarısız girişim(ler)
- Sigara/tütün kullanmak için ayrılan zamanın fazla olması.
- Sigara/tütün kullanmak için ezici bir istek veya dürtü.
- Sigara/tütün kullanması nedeniyle kişinin iş, okul veya ev hayatı için yükümlülüklerini yeterince yerine getirememesi.
- Sigara/tütün kullanımından kaynaklanan sosyal/kişilerarası problemlere rağmen, kullanıma devam edilmesi.
- Sigara/tütün kullanımının, sosyal, mesleki ve eğlence faaliyetlerinden tamamen vazgeçilecek veya büyük ölçüde azaltılacak şekilde önceliklendirilmesi.
- Sigara/tütün kullanımının fiziksel olarak tehlike yarattığı durumlarda bile, kullanmaya devam edilmesi.
- Sigara/tütün kullanımından kaynaklanan fiziksel ve psikolojik riskleri ve sorunları bilmesine rağmen kişinin içmeye devam etmesi.
- İstenen etkiyi elde etmek için, sigara/tütün miktarında önemli bir artış olması veya aynı miktarda sigaranın kişi üstünde artık istenen etkiyi yaratmaması
- Sigara/tütün kullanımının karakteristik yoksunluk belirtilerinin kişide mevcut olması ve/ya yoksunluk semptomlarını hafifletmek veya önlemek için sigara içilmesi.
Sigara Bağımlılığının Nedenleri
- Tütünle ilgili bozukluklar, maddenin kendisinin bağımlılık yapıcı doğasından kaynaklanır. Kullanıcıların çoğu, birkaç saat sigara içmediklerinde, yoğun istek yaşadıkları bilinmektedir.
- Araştırmalar, alkol ve diğer madde kullanım bozuklukları olan kişilerin, sigara kullanma olasılığının daha yüksek olduğunu ve sigarayı bırakma oranının bu tür bozuklukları olmayanlara göre, daha düşük olduğunu göstermiştir. Tütün kullanım bozukluğu olan birçok birey, yoksunluk semptomlarını hafifletmek veya önlemek için tütün ürünlerini ara ara tekrardan kullanmaya devam etmektedir.
- İnsanlar sigarayı genellikle kaçış yolu olarak görmektedirler. Bunun sebebi ise, insanlar gün içerisinde yaşadıkları olumsuz durumlar karşısında genellikle sigara kullanmaktadırlar. Sigara içen kişiler, bu tür sıkıntılarından ve üzüntülerinden sigara sayesinde daha az etkilendiklerini yanılgısına düşerler, fakat bu kesinlikle doğru bit hareket değildir. Onlara göre sigara içmek hayatın onlara getirdiği olumsuz durumların etkisini daha az hissedilir kılmakta ve rahatlama sağlamaktadır. Sigara sorunlarımıza asla bir çözüm yolu olmaz, hatta daha çok başımıza sorunlar açabilir.
- Sigara içen kişiler içerken hissedilen rahatlama hissini sıkıntıların ve sorunların ardından gelen bir ödül olduğunu düşünmektedir. Doğal olarak sigara onlara ödül olarak geldiği için, o ödüle sürekli olarak ulaşmak isterler. Böyle bir durumda kişide daha fazla miktarda sigara içilmesine ve hem sigaraya hem de ödül hissine bağımlı hale gelinmesine sebep olur.
- Sigara bağımlılığının psikolojik nedenleri altında kişilerin o dönemde yaşadıkları olaylar ve psikolojik etkenler yatar. Sigara içmek o anlık mutluluk ve rahatlama verir. İnsanlar sigaraya bağımlı olduğu gibi bu mutluluk ve rahatlık hissinde bağımlı hale gelmektedir. Sigara içen kişilerin düştükleri en büyük yanılgılardan biri sigarayı bir destek aracı olarak görmeleridir.
- Sigara bağımlılığının psikolojik nedenleri arasında özgüven eksikliği de vardır. Ergenlik dönemlerinde ve arkadaş ortamına kendilerine bir yer edinmek amacıyla bir çok kişi bu dönemde sigara içmeye başlarlar. Sigara içmenin onları daha büyümüş, daha havalı göstereceğini ve arkadaşları tarafından daha rahat kabul göreceklerini düşünürler.
Ergenlerde Sigara/Tütün kullanımı risk faktörleri:
- Düşük sosyoekonomik durum
- Daha düşük akademik başarı seviyeleri
- Tütün ürünlerine yüksek düzeyde erişim
- Tütünden kaçınmak için gerekli beceri eksikliği (öz-yeterlik, ret becerileri)
- Tütün kullanımının normatif olduğu ve zararlı olmadığı algıları
- Önemli kişiler tarafından tütün kullanımı ve bu kişiler arasında tütün kullanımının onaylanması
- Ebeveyn desteği eksikliği.
Sigarayı Bırakmak
Sigara bağımlılığı, tedavi edilebilen bir süreçtir. Bu süreç; sigara/tütün bağımlılığının sağlığı bozan doğası hakkında eğitimleri, bağımlılık destek programlarını ve/ya özel terapileri içerebilir.
Sigara içmenin kişinin sağlığına zararlı etkilerini belgeleyen bilimsel kanıtlara ve bu kötü alışkanlığa sahip olmanın maliyetlerinin gün ve gün artışına rağmen, kişilerin yaygın tütün ürünlerini kullanmaya devam etmeleri yaşanılan bu zorluğu açıklayabilir.
Kullanıcılar arasında sigara kullanımının fiziksel yıkımını (ve maruz kalmanın etkilerini) belgeleyen kanıtlardan bazıları şu istatistikleri içermektedir;
- Tütünle ilgili bir hastalıktan her 6 saniyede bir kişi ölür,
- Günümüzde ölümlerin %20’sinden fazlası tütünle ilgilidir,
- Tütün 4.000’den fazla kimyasal içerir ve birçoğu kanserojendir.
Ne yazık ki, doğru olduğunu bildiğimiz bu tür çarpıcı gerçekler ile davranışlarımız arasında büyük bir çelişki vardır. Bu sebepten, sigara kullanımını azaltmanın veya tamamen durdurmanın etkili bir yolunu bulmak için yapılan sonsuz araştırma mevcuttur.
Farkındalık teknikleri
Yale Üniversitesi’nden gelecek vaat eden bir araştırma, sigara içenlerin farkındalık uygulamalarını düzenli olarak uygulayarak, üç haftalık bir zaman zarfında, sigara bağımlılıklarından kurtulmaya yardımcı olacak beceriler geliştirebileceğini göstermektedir. Bu araştırma “Craving to Quit” olarak adlandırılmış ve bir akıllı telefon uygulaması haline getirilmiştir. Cep telefonlarınızdan ulaşabileceğiniz bu uygulama, sigara kullanıcılarının sigara içme arzusu geldiğinde bedenlerinde olup bitenlerin ve tetikleyici olarak hizmet eden sebeplerin farkındalığını arttırmayı içermektedir.
Ayrıca, “çağrışım yoluyla öğrenme” de programın bir parçasıdır ve de sigara kullanmak ile bazı diğer davranışlar(yeme veya stresle baş etme gibi) arasındaki bağlantı hakkında bilinçlendirmeyi de içermektedir. Böylelikle, bireyleri sigara içmeye zorlayan çevresel tetikleyiciler ve/ya ilişkilerin farkına varılabilir. Dahası, kişinin sigarayı bırakabilmesi için, kişinin kendisini yargılamayı bırakması ve kendisine daha sevecen olması konularında gerekli desteği de içermektedir.
Aleyna Elmas
Kaynakça
https://www.nilenabiorezonans.com/makaleler/sigara-bagimliliginin-nedenleri-nelerdir-83
https://www.yasantipsikoloji.com/kisisel-gelisim/sigara-bagimliligi