21. yüzyıldaki teknolojik gelişmelerin etkisiyle birçok dijital oyun ortaya çıkmıştır. Bu oyunların aşırı kullanımı ise yeni hastalıkları beraberinde getirmiştir. Bu hastalıklardan en yaygın olanı oyun bağımlılığıdır. Oyun bağımlılığı, davranışsal bağımlılıklardan biridir. Oyun bağımlılığı, zihinsel olarak sürekli oyunla meşgul olma, oyunu düşünme, günlük rutin işlerini aksatma, akademik, sosyal ve aile hayatında olumsuzluklar yaşamasına rağmen oyun oynamaya devam etme, oyun oynama engellendiğinde tepki gösterme, çatışma, oyun oynayamadığında yoksunluk belirtileri sergileme gibi özelliklerle tanımlanır.
Çevrim içi oyun bağımlılığı, Dünya Sağlık Örgütünce 2018 yılından beri hastalık olarak kabul ediliyor. Uzmanlara göre bu hastalığa karşı hem devletlerin, hem de ailelerin kısıtlayıcı önlemler alması gerekiyor.
Çok değil, 10-15 yıl öncesine kadar çocuklarımızı “Sabahtan beri dışarıdasın. Yeter artık, eve gel!” diye uyarırdık. Günümüzde ise tam tersi bir durumla karşı karşıyayız ve şu cümleyi kuruyoruz: “Saatlerdir o oyunun başındasın, biraz dışarı çık da temiz hava al!”
Çocukların, saatlerce hatta bazen günlerce bilgisayar başından kalkmaması ya da sadece tuvalete gitmek için kalkıyor olması, anne-babalara tanıdık gelecektir. Oyun bağımlıları, ya çok nadir yemek yerler ya da yemeklerini oyun oynarken yemeyi tercih ederler. Fiziksel efor sarf etmedikleri ve çok az iletişim kurdukları için de yakın gelecekte çeşitli sağlık sorunları yaşamaları muhtemeldir.
Kimyasal bağımlılıklara karşı toplum olarak duyarlı olsak da oyun bağımlılığı gibi, davranışsal bağımlılıklar konusunda ne yazık ki aynı özveriyi gösteremiyoruz. Bu tip durumlarda anne-babalar,
“Biraz büyüsün bırakır.”
“Benim çocuğum kendi kendine oyunlardan kurtulur.”
“Zamanla bırakır.”
“Tatilde oynasın da, okul başlayınca bırakır.” gibi düşüncelere sahipler. Oysa, durum öyle değil. Uzmanlar, oyun bağımlılığı için psikolojik destek alınmasının şart olduğunu belirtiyorlar.
Amerikan Tıp Birliği’nin tahminlerine göre; gençlerin % 90’ı dijital oyunlar oynuyor ve oyuncuların % 15’i oyun bağımlısı. Dünya çapında oyun pazarının büyüklüğünün 110 milyar dolara, Türkiye’de ise 750 milyon dolara vardığı düşünülürse rakamların korkutuculuğu apaçık ortada.
Oyun bağımlılığı nedir?
Bilgisayar oyunu bağımlılığı, video oyunları da dahil olmak üzere elektronik oyunların zorunlu kullanımı ile davranışsal bir bağımlılıktır. Oyun bağımlılığı, çevrimiçi bilgisayar oyunları ve video oyunları oynamayla ilgili uygun olmayan davranışlarla karakterize olan bir teknoloji bağımlılığıdır. Aynı zamanda internet bağımlılığının alt kategorisi olarak da incelenmektedir. Bilgisayar oyunları, beyinde uyuşturucu veya alkole benzer değişiklikleri tetikleyerek ödül ve mutluluk duygularına yol açar. Tekrar etme dürtüsü uyandırırlar. Aşırı oyun oynamak ve bilgisayar kullanımı, kişiye zarar veren birçok psikolojik ve fiziksel duruma neden olduğu için oyun bağımlılığı davranışsal bağımlılık olarak ele alınır.
Oyun bağımlılığının nedenleri nelerdir?
Bilgisayar oyunları son zamanda toplumların bir parçası olmuştur ve gençlerin boş zamanlarını değerlendirebildikleri bir araç haline gelmiştir. Bilgisayar ortamı insanlara gerçekte yapamadıklarını yapabilse, sınırsız hayal gücü, bir şeyler üzerinde kontrol sahibi olma gibi imkanlar sunmaktadır. Bununla beraber sanal ortamda arkadaşlar edinme, etkinlikler düzenleme gibi imkanlarla sosyal bir ortam haline gelmesi insanları cezbetmektedir. Aynı zamanda oyun oynama süresi ile bağımlılık arasında da doğru orantı söz konusudur .
Oyun bağımlılığının belirtileri nelerdir?
Bilgisayar oyunları, ilgili kişinin günlük yaşamı üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğunda, insanlar bağımlı olarak kabul edilir. Oyundan elde edinilen mutluluğa bağlı olarak oyun oynama isteği artmaktadır ve bağımlılık gelişmektedir. Oyun bağımlılar arkadaşlarını, ailesini, okulu veya işi ihmal eder. Kişinin oyunu bırakamaması, sürekli oyun oynamayı düşünmesi, oyun oynamaktan dolayı günlük işlerini aksatmaya başlaması, oyun oynamayı birincil tercih yapması ve gerçek hayatta oyunun iç içe girmesi belirtiler arasındadır . Ayrıca;
- Okul veya işte başarısızlık,
- Uyumak, yemek yemek, hareket etmek, kişisel hijyen gibi fiziksel ihtiyaçları ihmal etmek,
- Kilolu olmak veya yeme bozuklukları yaşamak,
- Depresif bir ruh hali, bilgisayar oynamaya devam etmek için bahaneler üretmek,
- Bilgisayar kapandığında kötü ruh hali, sinirlilik, sinirlilik, uykusuzluk veya terleme gibi yoksunluk belirtileri yaşamak da belirtiler arasında yer almaktadır.
Oyun bağımlılığının zararları nelerdir?
Oyun bağımlılığının zararları arasında düşük akademik başarıyla beraber uyku alışkanlığında bozulma, yetersiz ve sağlıksız beslenmeyle ortaya çıkan obezite, özbakımda yetersizlik, hareketsiz bir yaşam tarzı görülmektedir. Bilgisayar oyunu bağımlıları genellikle doğaya ve dışarıdaki şeylere olan ilgilerini kaybederler. Sürekli içeride kalmak daha sonra fiziksel hareketsizliğe yol açarak kas kütlesinde kayba neden olmaktadır. Kişi ne kadar gençse, sonuçlar o kadar ciddi olur. Çünkü obezite çocuklukta ortaya çıkıyorsa, genellikle tüm yaşam boyunca devam eden bir sorundur. Fazla kilolu olmanın yanı sıra diyabet gibi kronik hastalıklar ve sağlıksız yaşam tarzı da bu yan etkiler arasındadır. Bilgisayar oyunu bağımlılarında uyku-uyanıklık ritmi düzensizdir, uyku sürekli ertelenir. Sürekli ertelenen uyku uykusuzluğa, uykusuzluk bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olmaktadır. Bilgisayar oyun bağımlılığının hayal ve gerçeği karıştırmak, antisosyal davranışlar geliştirmek, özgür düşünce kaybı, şiddete meyilli olmak gibi bir çok psikolojik zararı da bulunmaktadır. Çalışmalar bilgisayar oyunları veya internete bağımlılığın anksiyete bozuklukları, diğer bağımlılıklar ve depresyon riskini artırdığını göstermektedir. Bilgisayar oyunları oynamak için klavye, fare ve kumandayı kullanmak ele tek taraflı bir yük bindirir ve gitar, keman veya piyanistlerde olduğu gibi bilekte ağrılı tendinite yol açabilir. Ekranların önünde geçirilen uzun zaman, gözler için büyük bir yüktür, göz seğirmesi, yanan gözler, titreme, bulanık görme, baş ağrıları ve uzun süreli görme bozukluklarına neden olabilir.
Oyun bağımlılığı nasıl bırakılır?
Kişi internette geçirdiği zamanı kontrol altına almayı öğrenmelidir. Bilgisayarın hayatında neden bu kadar önemli hale geldiğini ve gerçek hayatında neyi değiştirmesi gerektiğini anlamalıdır. Zamanı yönetmeyi öğrenmek adına bilgisayar başındayken kendine bir çalar saat kurabilir ya da günlük tutabilir. Oyun oynamadığı zamanlarda spor yapmak, bir hobi edinmek, arkadaşlarla buluşmak gibi çeşitli hobilerle zamanını doldurabilir. Kişi bunu kendi başına yapamıyorsa psikolog ya da psikiyatrist desteği alabilir. Oyun bağımlılığının altında yatan psikolojik sebepler bulunmalı tedavi bu yönde belirlenmelidir. Oyun bağımlılığından kurtulmak için psikoterapi ve ilaç tedavileri uygulanabilmektedir. Grup seansları, gerçeklik terapisi, bilinçli farkındalık meditasyonları, BDT, sanal gerçeklik grubu gibi birçok çalışma oyun bağımlılığına tedavi olabilir.
NOT: Elbette günümüz teknolojilerini tamamen yasaklamak çözüm değil. Uzmanlar, yasaklamak yerine günlük belirli bir süre kullanımı öneriyor. Örneğin, yapay zeka destekli yeni teknoloji zeka oyunları, çocukların zeka gelişimi için oldukça faydalı!
İrem Yalçınkaya
Kaynakça
https://www.psikologum.net/bilgisayar-oyun-bagimliligi.html
https://www.medicalpark.com.tr/oyun-bagimliligi/hg-2079