Şizotipal kişilik bozukluğu (SPD) olan kişiler sıklıkla eksantrik davranışlar sergileyen kişiler olarak tanımlanır. Bunlar SPD tanısıyla sonuçlanan semptomlardır. Herkesin kendine özgü tuhaflıkları veya tuhaf davranışları vardır. Ancak bazen kişi tuhaf düşünme ve davranış kalıpları deneyimlemeye başlayacak ve başkalarıyla ilişki kurma konusunda zorluk çekecektir. Bu durum şizotipal kişilik bozukluğu (SPD) olarak bilinen kronik bir akıl hastalığıdır.
Büyülü düşünceyi, batıl inançları veya paranoyak düşünceleri çok ciddiye alabilirler ve mantıksız bir şekilde güvenmedikleri insanlardan kaçınabilirler. Ayrıca tuhaf giyinebilirler veya konuşmalarında başıboş dolaşabilirler. Bu davranışlar yakın ilişkiler kurmalarını ve işte ya da okulda başarılı olmalarını zorlaştırabilir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Araştırmacılar şizotipal kişilik bozukluğuna neyin sebep olduğunu tam olarak anlamıyorlar ancak bunun genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olduğuna inanıyorlar. Birinci derece akrabasında şizofreni hastası olan kişilerin bu duruma yakalanma riski daha yüksektir. Genetik olarak SPD geliştirmeye yatkın kişiler için psikolojik travma veya kronik stres yaşamak da semptomların ortaya çıkma riskini artırabilir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Araştırmacılar şizotipal kişilik bozukluğuna neyin sebep olduğunu tam olarak anlamıyorlar ancak bunun genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olduğuna inanıyorlar. Birinci derece akrabasında şizofreni hastası olan kişilerin bu duruma yakalanma riski daha yüksektir. Genetik olarak SPD geliştirmeye yatkın kişiler için psikolojik travma veya kronik stres yaşamak da semptomların ortaya çıkma riskini artırabilir.
Araştırmacılar, SPD’nin yaşam boyu yaygınlığının kabaca %4 olduğunu ve bu durumun erkekleri kadınlardan biraz daha fazla etkilediğini tahmin ediyor. Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişilerin yaklaşık yarısı en az bir majör depresyon atağı geçirmiştir . Bipolar bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, borderline kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler de şizotipal kişilik bozukluğuna yakalanma riski daha yüksektir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Şizotipal kişilik bozukluğunun belirtileri üç ana bileşeni içerir. Birincisi yakın ilişkiler kurma kapasitesinin azalmasıdır ve bu durum kişiye ciddi rahatsızlık verebilir. İkincisi ise kişinin düşüncesinde veya olayları algılamasında çarpıklıklar yaşamasıdır. Üçüncüsü eksantrik davranışlar sergilemektir. Bunlar kişinin günlük işleyişinde belirgin bir bozulmaya neden olmalıdır; bu, tüm kişilik bozuklukları için bir uyarıdır.
Genç insanlarda şizotipal kişilik bozukluğu ilk olarak dikkat sorunları, sosyal kaygı veya tek başına oyun oynamaya veya çalışmaya ilgi duyma şeklinde ortaya çıkabilir. Çocuklar alay edilmek veya zorbalığa maruz kalmakla mücadele edebilir, bu da sosyal kaygıyı daha da artırabilir. Tanı konulabilmesi için kişinin erken yetişkinliğe ulaştığında bu belirtileri deneyimlemiş olması gerekir. Bir kişinin ayrıca aşağıdaki belirtilerden beşini yaşamış olması gerekir:
- Yakın aile dışında yakın arkadaşların olmaması
- Eksantrik veya olağandışı inançlar veya tavırlar
- Süper güçlere (örneğin telepati) veya batıl inançlara inanç
- Paranoid korkularla ilişkili aşırı sosyal kaygı
- Başkalarının sadakatine ilişkin paranoyak düşünceler veya şüpheler
- Zararsız olayları kişisel bir anlamı varmış gibi yorumlamak
- Dağınık veya tuhaf bir şekilde giyinmek
- Bulunmayan bir kişinin mevcut olduğunu algılamak
- Garip veya başıboş konuşma kalıpları
- Düz veya sınırlı duygusal tepkiler
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Vs. Şizofreni
Şizotipal kişilik bozukluğu ve şizofreni benzer görünebilir ancak iki tanı arasında farklılıklar vardır. Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle halüsinasyonlar ve sanrılar yaşamazlar ve eğer yaşarlarsa da şizofreni hastalarının yaşadıkları kadar yoğun değiller ve kısa süreli olurlar. Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişiler fikirlerinin ve algılarının çarpık olduğu fikrine açıkken şizofreni hastaları genellikle bu durumda değildir. Bununla birlikte, yaşamının erken dönemlerinde SPD belirtileri sergileyen bir kişide şizofreni gelişebilir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Tedavisi Nedir?
Şizotipal Kişilik Bozukluğunun tedavisi genellikle psikoterapi ve ilaç kombinasyonunu içerir. SKB hastalarında psikoterapinin kullanımına ilişkin çok az araştırma bulunmaktadır. Psikoterapi, sosyal beceriler hakkında psiko-eğitimin yanı sıra hastaların olumsuz veya çarpık düşünme kalıplarını tanımlamasına ve bunlarla mücadele etmesine yardımcı olan bilişsel-davranışsal teknikleri de içerebilir. Aile terapisi aynı zamanda aile üyelerinin bu bozukluk hakkında eğitilmesine, iletişimin geliştirilmesine ve bireyin kaygısını artıran kalıpların ele alınmasına da yardımcı olabilir.
Şizotipal kişilik bozukluğunun tedavisi için şu anda Gıda ve İlaç İdaresi tarafından onaylanmış hiçbir ilaç bulunmamaktadır. Bununla birlikte, doktorlar semptomlara yardımcı olmak için antipsikotik ilaçlar , antidepresanlar, duygudurum dengeleyiciler veya anksiyete önleyici ilaçlar reçete edebilir . Dikkat sorunlarını tedavi etmek için sıklıkla kullanılan uyarıcılar bazen SPD’li hastalarda da faydalı bulunabilir.
Tedavi aynı zamanda bozukluğun bazı komplikasyonlarının ele alınmasını da içerebilir; bunlar arasında artan kaygı, madde bağımlılığı ve intihar düşünceleri ve davranışları yer alabilir . Aynı zamanda iş, okul veya ilişkilerdeki belirli komplikasyonları da ele alabilir.
Genel olarak, şizotipal kişilik bozukluğu olan kişiler okulda, işte veya diğer ilgi alanlarında daha güçlü ilişkiler kurmaya ve öz yeterlilik duygusu geliştirmeye başladığında semptomlar iyileşme eğilimindedir.
Çeviren: Şevval Nur Yılmaz
KAYNAKÇA