Hiçbir fikrinizin olmadığı konularda daha bilgili olduğunuzu hissettiğiniz oldu mu? Yeni bir dil öğrenemeye başladığınızda sanki o dil çok kolaymış ve o dili çoktan konuşabilecek yetkinliğe erişmişsiniz gibi? Yeni öğrenmeye başladığınız bir dersi çok kolay olarak nitelendirip sonra sınavından çok düşük puan aldığınız oldu mu? Bunlar öğrenciler için çok masum olarak gözükse de toplumlarda ve sokakta çokça karşılaştığımız cahil cesareti kavramının temelleridir. Peki cahil cesaretinin bilimsel temelleri var mıdır yoksa bir uydurmadan mı ibarettir?
Charles Darwin (1871) ”Cehalet, bilgiden daha sık güven doğurur” ifadesini kullanmıştır. Şimdi bu ifadeyi doğrulayacak akılalmaz bir örneğe bakalım. 1955 yılının nisan ayında McArthur Wheeler adında bir adam ileride büyük ses getirecek bir olaya imza attı. Wheeler, enteresan bir banka soygunu gerçekleştirdi. Bu banka soygununu enteresan kılan Wheeler’ın bütün vücudunun limon suyuyla kaplı olmasıydı. Limon suyunun kağıt üzerinde görünmez mürekkep görevi gördüğünü bilen Wheeler limon suyunun aynı kağıtta olduğu gibi onun vücudunu da görünmez kılacağını düşündü. 44 yaşında yetişkin bir adam olan kahramanımız tutuklandığında ‘’ama limon suyu sürmüştüm’’ bile diyerek cehaletin ne kadar güven sağladığını gösteren güzel bir örnek haline gelmiştir.
Bu olay Justin Kruger ve David Dunning’in dikkatini çekmiş ve 1999 yılında bu konuyu araştırmaya, bu konuya ilişkin sosyal deneyler yapmaya ve ‘’Dunning Kruger Effect’’ dediğimiz cahil cesareti, bilimsel temellerine oturtulmaya başlanmıştır. Yapılan deneyler sonrasında ortaya çıkan sonuç belli bir konuda bilgi ne kadar azsa buna bağlı olarak ‘’neyi bilmediğini bilme’’ son derece yetersizdir ve kişi ‘’çok’’ bilgisi olduğu illüzyonuna kapılır. Sokrates’in de dediği gibi ‘’Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir.’’ diyebilecek kadar bilgiye sahipsek cahil cesaretinden kaçınıyoruz demektir. Biraz karmaşık geldi değil mi? İşi basite indirgemeye çalışalım ve yapılan bir deneyi inceleyim. Dunning ve Kruger 65 kişiden oluşan bir deneyde herkesten farklı şakaların ne kadar komik olduğunu değerlendirmesini ister. Bazı katılımcılar neyin komik olduğunu belirlemekte son derece zorlansa da ortak nokta herkesin kendisini son derece komik olarak tanımlamasıdır. Araştırmalar beceriksiz insanların yalnızca kötü performans gösteren kişiler olmadığını, aynı zamanda kendi işlerinin kalitesini doğru bir şekilde değerlendirip tanıyamadığını da göstermiştir. Sınavlarda düşük puan alan öğrencilerin çok daha yüksek puanı hak ettiklerini düşünmelerinin nedeni budur. Kendi bilgi ve yeteneklerini abartırlar ve performanslarının zayıflığını göremezler.
Dunning-Kruger etkisi aynı zamanda eğitim hayatımıza da etki eder. Eğitim düzeyi arttıkça kişi ‘’ne kadar çok bilmediği şey’’ olduğunun farkına varır fakat eğitim düzeyi düşükken kişi ‘’bildiği çok az konuda’’ derin bir bilgi birikimine sahip olduğu fikrine kapılır. Güncel olarak bu efekti görebileceğimiz diğer bir alan da astrologlar, tarotçu/falcılar ve enerji/hayat koçları gibi mesleklerdir.
Günlük hayatta ve akademik hayatta her gün karşılaştığımız ve karşılaşmaya devam edeceğimiz cahil cesareti, artık teorik temellerini de bildiğimiz gibi “Dunning-Kruger etkisi” hayatımızın bir parçası ve bunu kabullenmek bizim de yararımıza. Bazı insanlar bu etkinin o kadar altındalar ki onları neyi bilmediklerine ikna etmek olanaksız. Bize düşen her zaman bilmediğimiz bir şeylerin olduğunu kabullenmek ve kibrimizi bir kenara bırakmaktır.
Özgesu Duman
Kaynakça
Dunning, D. (2014). We are all confident idiots. Pacific Standard, 7, 46-54.
Dunning, D. (2011). The Dunning–Kruger effect: On being ignorant of one’s own ignorance. In Advances in experimental social psychology (Vol. 44, pp. 247-296). Academic Press.
Bakırcı, Ç. M. (2014, October 10). Dunning-Kruger Etkisi Nedir? Neyi Bildiğimizi ve Neyi Bilmediğimizi Ne Kadar Biliyoruz?. Evrim Ağacı. Retrieved December 09, 2023. from https://evrimagaci.org/s/2799
Konak, F. & Özkahveci, E., (2022). “”Dunning Kruger Effect” Teorisinin Piyasa Bilinirliği” ODÜSOBİAD 12 (3), 2013-2034 Doi: 10.48146/odusobiad.1106103https://www.youtube.com/watch?v=4FGnb2lgPBA