Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu, kontrolsüzce kısa sürelerde aşırı yeme atakları ile tanımlanan bir yeme bozukluğu türüdür. Tıkınırcasına yeme tanımı için, kısa süre içerisinde aşırı yeme ve kontrolü kaybederek yemeyi durduramama durumu gerekmektedir. DSM-5 (2013) tanı kriterleri arasında, hızlı yeme, aşırı dolana kadar yeme, aç olmadığı halde yeme, depresif, utanç ve suçluluk hissetme ve utandığı için yalnız başına yeme gibi kriterler tanımlanmıştır. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu tanısı için, birey bu kriterlerden en az 3’ünü karşılamalı, atak haftada en az 1 kez 3 ay boyunca devam etmeli ve kriterler diğer yeme bozuklukları sebebiyle meydana geliyor olmamalıdır. Ayrıca, Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu tanısı için, tıkınırcasına yeme atağından sonra arınma yapılmıyor olması gerekmektedir.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Belirtileri, Risk Faktörleri ve Uzun Dönemdeki Etkileri
Belirtiler arasında, normalden fazla yemek, güvensizlik, kontrolsüzlük, diyet ve yemek ritüelleri, karın krampları, sindirim problemleri, hızlı yemek, değersiz hissetmek, depresyon, kaygı, başkalarıyla yemek yerken rahatsız hissetmek, yaşamı yemeye göre düzenlemek, uyku sorunları, hipertansiyon ve hızlı kilo alımı vardır. Risk faktörleri arasında ise, dopamin duyarlılığı, düşük öz kontrol, genetik eğilim, CYFIP2 genine sahip olmak, bozulmuş beden algısı, düşük başa çıkma becerileri, mükemmeliyetçilik, çocukluk travması, istismar, kayıp, ebeveynin sağlıksız beslenme alışkanlıkları, akranlar tarafından zorbalığa uğrama, hayatı tehdit eden olaylar ve düşük sosyal destek vardır. Bu risk faktörleri bazı bireyleri Tıkınırcasına Yeme Bozukluğuna daha yatkın hale getirmektedir. Örneğin, dopaminin artmasıyla beyindeki ödüle ve zevke duyarlılık artmaktadır. Böylece, birey yemek zevkine karşı koyamaz hale gelmektedir. Olumsuz bir beden imajına sahip olmak, düşük benlik saygısı, depresyon ve duygusal yeme gibi diğer psikolojik problemler de bireylerin yatkınlığını arttırmaktadır. Çocuklukta travmatik olaylar yaşamak, bireyi daha yatkın hale getiren diğer bir faktördür. Çünkü birey ancak aşırı yeme davranışı ile kendini tehlikelerden koruyabileceğini düşünebilmektedir. Başa çıkma becerisi düşük olan bireyler ise, stresli olaylarla karşılaştıklarında çözüm olarak yemek yemeyi seçebilmektedir. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun uzun dönemdeki etkileri arasında, diyabet, yüksek kolesterol, hipertansiyon, obezite, kalp ve damar hastalıkları ve uyku apnesi vardır.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğuna sahip bireyler, her zaman obez ya da aşırı kilolu değildir. Genelde fazla kilolara sahip olmalarına rağmen, normal kiloda da olabilmektedirler. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu, diğer yeme bozukluklarından daha çok yaygındır. Yaşam boyu yaygınlığı %2 olarak bulunmuştur. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu yalnızca ergenlerde görülmemektedir. Ergenlikte daha yaygın olmakla birlikte, tüm yaş gruplarını etkileyebilmektedir.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Tedavisi
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu tedavisinde bireye psikoterapi, ilaç ve destekleyici tedaviler sunulmaktadır. Bilişsel Davranışçı Terapi, Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu olan bireyin aşırı yeme davranışı, beden algısı ve kilo ile ilgili otomatik olumsuz düşünceleri en aza indirmektedir. Psikoeğitim, dengeli beslenme programı ve aşırı yeme ataklarında tetikleyicilerle baş etme becerileri sağlanarak aşırı yemek yerine alternatif davranışlar bulunmaktadır. Diyalektik Davranış Terapisi ise, duygu düzenleme, duygusal acının giderilmesi, baş etme becerilerinin öğretilmesi, aşırı yeme ataklarının tetiklenmesinin azaltılması, farkındalık becerilerinin kazanılması ve kişilerarası ilişkilerin geliştirilmesi sağlayarak aşırı yeme davranışını azaltmaktadır. İlaç tedavileri, hormonlardaki dengesizleri azaltarak bireyi aşırı yemek yemeye daha az duyarlı hale getirmektedir. Bunlara ek olarak, beslenme danışmanlığı ile bireye sağlıklı diyet hazırlanmakta ve egzersiz programları ile bireyin sağlıklı kilosuna ulaşması sağlanmaktadır.
Yazan: Eda Mat
Kaynak: Hilbert, A. (2018). Binge-eating disorder [Tıkınırcasına yeme bozukluğu]. Psychiatric Clinics, 42(1), 33-43. https://doi.org/10.1016/j.psc.2018.10.011