Transaksiyonel Analiz (TA), kişilik, iletişim, gelişim, yaşam, psikopatoloji ve psikoterapi gibi çok geniş bir yelpaze üzerinde insan davranışını açıklayan bir yaklaşımdır. Transaksiyonel Analizi oluşturan Eric Berne, aldığı psikanaliz eğitiminden memnun olmayarak id, ego ve süperego üzerine düşünmeye başlamıştır. Psikanalizi oldukça soyut bulan Berne hayatta hiç yürüyen id, ego ve süperego görmediğini söylemiştir ve olaylara dünyaya gelen bir Marslı gibi önyargısız, farklı pencerelerden bakabilmek gerektiğini düşünmüştür. Berne, danışanlarıyla yaptığı görüşmelerde herkes de üç farklı imajın varlığını gözlemiştir. Bu imajlara Çocuk, Yetişkin ve Ebeveyn Ego Durumları adını vermiştir.

Çocuk Ego durumu hayatın başlamasıyla birlikte duygu, düşünce ve davranışları içeren parçadır. Kişinin 0-7 yaş arası yaşantısına dayanır. Normal bir çocuğun doğal davranışları veya ebeveyn davranışlarına tepkisiyle ortaya çıkar. Yetişkinliğinde Çocuk Ego Durumuyla hareket ettiğinde bu evrede yaşadıklarını tekrar eder. Yetişkin Egoysa kişinin mantıklı ve sağduyulu kısmı olarak tanımlanmıştır. Objektif olabilen ve analiz edebilen bir yapıya sahiptir. Buradaki ve şuandaki gerçekliğe uygun, verilere göre hareket edebilen durumdur. Ebeveyn Ego Durumuysa çocuklukta belleğimize kaydettiğimiz otorite figürlerinin hareketlerinden, düşünce ve tutumlarından oluşur. Berne anne-baba ego durumu olarak tanımlamayı değil, Ebeveyn Ego durumu olarak tanımlamayı tercih etmiştir çünkü bahsedilen ego durumu yalnızca anne babayla ilgili değil; abla, abi, dayı, kardeş, teyze dede yahut öğretmen gibi diğer otorite figürleriyle de bağlantı içermektedir.

Bazı monologlarla verdiği ödevi yapmayan öğrencisine karşı bir öğretmenin ego durumlarını şöyle örneklendirebiliriz:

Ebeveyn Ego Durumunda: Bu ne sorumsuzluk, asla kabul edilemez.

Yetişkin Ego Durumunda: Böyle devam ederse velini çağırmak zorunda kalacağım.

Çocuk Ego Durumunda: Keşke ben de onun gibi çalışmasaydım.

Kültürlerarası karşılaştırma yaptığımız zaman Batıda durum Yetişkin ve Ebeveyn Ego Durumlarının, düşünce ve davranışlarının desteklendiği, Çocuk Ego Durumlarının ise göz ardı edildiği şeklindedir. Doğu kültürlerinde ise durum Ebeveyn ve Çocuk Ego Durumlarının onaylandığı, Yetişkin Ego Durumunun kullanılmasının onaylanmadığı şeklindedir. Ancak bize toplumdan gelen uyarıcılar ne olursa olsun biz istediğimiz ego durumunu kullanım kapasitesine sahibiz.

Yetişkin ego kendi sınır ve kurallarını oluşturduğunda, ayrıca Doğal çocukla birlikte Yetişkin Ego Durumu ile bütünleştirerek kullanıldığında, Bütünleşmiş Yetişkin ortaya çıkacaktır. Olgunluk, bilgelik, demokratiklik gibi özellikleri kapsayan Yetişkin olmak durumundan kastedilen budur. Alanda çok kullanılan kavramlardan olan “Kendini Gerçekleştirme” ile benzer anlamdadır.

“Öyle zamanlar olur ki, karakterimin değişik parçalarına şaşkınlıkla bakarım. Bir sürü insandan oluşmuşum gibi gelir ve o anda olduğum kişinin önde olduğunu, bir süre sonra da olduğum kişinin yerini bir başkasına bırakacağını bilirim. Ancak gerçek olan hangisidir? Hepsi mi, yoksa hiçbiri mi?” Somerset Maugham

Yazan: Rümeysa Kurt