Baş rollerinde Robin Williams, Al Pacino ve Hilary Swank’in oynadığı Insomnia(2002); Christopher Nolan’ın yönettiği psikolojik gerilim/polisiye filmidir. Bu filmde uyku bozukluğu olan birinin hayatının, nasıl parçalanabileceğini güçlü bir şekilde gösterilmiştir.
Uyku, geri döndürülebilen bir bilinçsizlik hali olmasının yanında, sadece vücudun dinlenmesini sağlayan bir hareketsizlik hali değil, bütün vücudu yaşama yeniden hazırlayan aktif bir yenilenme dönemidir.* Bu yenilenme sadece fizyolojik olmamakla beraber psikolojik ve sosyal davranışların üzerinde etkili bir kavramdır .Uyku bozukluğu:saldırganlık, dikkatsizlik, ve davranış bozukluklarına sebep olmakla beraber kişinin günlük hayatındaki düzenin bozulmasına sebep olur. Uyku bozukluğu, üç şekilde ortaya çıkar: 1)uykuya dalamama, 2) tüm gece uyuyamama, 3) uyanıp tekrar uyuyamama.Uyku bozukluğu tanısı, en az 3 ay boyunca süren durumlarda konulur.
Insomnia, işinde çok iyi olan Dedektif Will Dormer ve ortağı Eckhart’ın Los Angeles’tan Alaska’ya bir cinayeti çözmek için gelmesiyle başlar. Alaska’da o sırada beyaz geceler yaşanmaktadır,yani hava hiç kararmaz. Onları ise Ellie adında hırslı ve hevesli bir polis memuru karşılar, Dormer’a hayranlık besleyen bu kız cinayeti çözmek ve Dormer’ın gözüne girmek için çok fazla çalışmaktadır.Dormer Alaska’ya gelmeden önce Los Angeles’ta başını derde sokmuş ve hala iç işleri ile sorun yaşamaktadır. Ortağı Eckhart iç işleri ile anlaşarak Dormer’ın aleyhine bir karar vermeyi düşündüğü için araları açılmıştır. Bu sırada Dormer, hem bulunduğu yerde gecelerin aydınlık olmasından hem de cinayeti çözüp itibarını tekrar kazanmak istediğinden girdiği stres yüzünden uyku sorunları yaşamaktadır.
“İyi bir polis uyumaz,çünkü bulmacanın bir parçası eksiktir;kötü bir polis de uyuyamaz çünkü vicdanı ona izin vermez.”
-Ellie Burr
Uykusuzluk olgusunun etkilerinin, dışarıdan kesin bir şekilde gözükmemesinden kaynaklı olarak çoğu filmde uykusuzluk güzel işlenemez ama bu film sayılı olanlardan biridir. Nolan uykusuzluğu, güçlü metaforlarla işlemiştir. Araba kullanırken görünen ışıklar,boş sokaklar,bilinç kayıpları,büyük ormanlar,buzullar,trans etkisi yaratan cam silecekleri gibi imgeler ile düşsel durumları çok iyi göstermiştir. Bunların hepsi sadece Dedektif Dormer’a değil bize de kafa karışıklığı ve yön kaybı hissi verir. Bu açıdan özel bir filmdir.
Dormer,katili bulmaya çalışırken bir çatışma esnasında uykusuzluğun verdiği zihin karışıklığı ile yanlışlıkla ortağı Eckhart’ı göğsünden vurup öldürür,ancak arkadaşını vuranın kovaladıkları katil olduğunu söyleyip işin içinden çıkmaya çalışırken bu sefer onu geceleri uyutmayan şey vicdanı olur. Artık halüsinasyonlar görmeye başlar ve bu yüzden de kaza yapmaktan son anda kurtulur. Sürekli dalgın veya sinirli olan Dormer işleri yerine koymakta çok zorlanmaktadır çünkü düzgün düşünebilen bir zihne sahip değildir.
Katil,Dormer’ı arayıp ne yaptığını bildiğini söyleyip onu tehdit eder. Bunun ile beraber hem kendi paçasını işten sıyırıp hem de katili hapse sokmaya çalışan Dormer, aslında büyük bir ahlaki çatışmaya girer çünkü katil ile arasındaki benzerlikleri fark etmiştir. Artık Hukuk kurallarını çiğnemeye başlamış,ruh hali her an kavgaya hazır,düşüncesiz birine dönüşmeye başlayan Dormer; hem katil ile hem kendisi ile son kez çatışmaya girer. Ellie’nin tüm ipuçlarını birleştirmesiyle aslında idolü olan insanın katil olduğunu anlar ve o da bu son çatışmanın içine dahil olur.
Bu psikolojik gerilim filmini izlerken karakter değişimlerini görmek ve karakterlerle beraber değişmemek imkansız olmasının yanı sıra Dormer’ın tüm o yorgunluğunu biz de içimizde hissedebiliyoruz. Film bitince derin bir oh çekme ihtiyacı hissetmeyenin olmayacağını düşünüyorum. Filmin sonu, Dormer’ın o manidar sözleri ile bitiyor.
“Bırak uyuyayım. Sadece biraz uyuyayım.
Yazan: Fatma Sönmez
Kaynaklar:
*Bülbül,S.,Kurt,G.,Ünlü,E.,Kırlı,E. (2010). Adolesanlarda uyku sorunları ve etkileyen faktörler.Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 53: 204-210
Wedding,Danny Ve Niemiec, Ryan. Sinema ve Akıl Sağlığı,İstanbul:Kaknüs Yayınları,2016