Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), insanların ellerinde olmadan zihinlerinde tekrarlanan düşünce ve duyumlardır. İnsanların ellerinde olmadan zihinlerinde oluşan baskıcı fikirler günlük hayatı ve yaşamsal faaliyetleri etkileyecek duruma gelebilir.
Ayrıntılı inceleyecek olursak obsesyon; kişinin zihninde oluşan ve kendisinin engelleyemediği düşünceler ve bastıramadığı dürtülerdir. Kişi bunun mantıkdışı olduğunu fark eder ve bu yoğun sıkıntıya neden olur. Kompulsiyon; zihinde oluşan mantıksız düşüncelerin yani obsesyonların neden olduğu huzursuzluğu azaltmak ve kişinin kendisini rahatlatmak için yaptığı davranışlardır. Kısaca obsesyon istenmeyen düşünceler iken, kompulsiyon OKB sahibi kişilerin sergilediği davranışlardır.
Tipik Obsesyonlar Nelerdir?
OKB’si olan kişilerin takıntı haline getirdikleri davranışlar zaman alan davranışlardır. Bu davranışlar kişinin hayatında önemli sıkıntılara neden olur. Genel olarak anksiyete bozukluğu olarak bilinse de günümüzde ayrı tanı yerine konmaya başlanabilir. Tipik obsesyon belirtileri olarak şunlar örnek verilebilir:
Temizlik Obsesyonu:
Kirlenme korkusu, başkalarının dokunduğu nesnelere dokunamamak, el sıkışmaktan korkmak, sürekli el yıkama, tuvalet yapma, duş alma ve diş fırçalama isteği, mikroplardan korkmak, ev eşyalarının tekrarlanan temizliği, kişinin kendisine bir hastalık bulaşması veya başkasına bulaştırma korkusu gibi temizlik takıntılarını içerir.
Kuşku Obsesyonu:
Sürekli bir şeyleri kontrol etme ihtiyacı, kapalı olduğuna emin olunmasına rağmen ocağı veya ütüyü sürekli kontrol etme, kilitlendiğine emin olunduğu halde kapıyı kontrol etme gibi belirli eylemlerin yerine getirilmesiyle ilgili kuşkuları içerir.
Sayma Obsesyonu:
Sürekli bir şeyleri saymak, sayılan şeyleri belirli kalıplarda saymak, bir duayı veya kelimeyi içten içe tekrarlamak, belirli sayıları çok fazla tercih etme veya aşırı kaçınma gibi ritüelleri içerir.
Cinsel Obsesyon:
Kişinin yapmayacağı cinsel davranışları zihninde canlandırması ve bundan korkması.
Dini Obsesyon:
Kişinin dini inanışlarına ters düşen düşüncelere sahip olması ve zihninde bunları tekrarlaması.
Simetri/Düzen Obsesyonu:
Aşırı düzenli ve simetrik olmak, nesneler düzenli olmadığında strese girme, nesneleri belirli bir şekilde sıralamak veya düzenleme ve yapılmadığında eksik veya stresli hissetmek.
Trikotillomani (saç yolma hastalığı) ve Deri Yolma Obsesyonu.
Sıkça Tekrarlanan Her Düşünce ya da Davranış OKB Belirtisi Midir?
Yukarıdaki maddelerden birine veya birkaçına sahip olduğunuzu düşünüp hemen kendinize teşhis koymayın. OKB’si olan kişilerin çoğunluğu etrafındaki kişiler bu davranışlarını ya da düşüncelerini fark etmeden kendileri fark eder. Fakat bu fark edilen her düşünceye OKB belirtisi diyemeyiz. Bunun rahatsızlık derecesinde olup olmadığını yine kendiniz anlayabilirsiniz. Her titiz kişiye veya sıkça ocağı kontrol eden bir kişiye OKB’si var diyebilir misiniz? Ancak bu düşünce ya da davranışlar kişinin gündelik yaşamını etkiliyorsa, sosyal yaşantısını aksatıyorsa veya insanlarla ilişkilerini bozuyorsa psikolojik bir rahatsızlık sayılabilir.
Bir kişinin ocağı kontrol etmesi sadece bir güvenlik önlemidir fakat kapattığına emin olmasına rağmen tekrar tekrar kontrol edip gün boyu bunu düşünüyorsa kontrol altına alması gereken bir OKB’ye sahip demektir. Başka bir örnek olarak ev hanımı olan bir kadının aşırı titiz olması normal karşılanırken; gün boyu saatlerce temizlik yapmasına rağmen bunu her gün yapmasını ve kendi kişisel ihtiyaçlarını aksatması durumunda bu kişiye OKB’ye sahip bir kişi diyebiliriz.
OKB’nin Nedeni ve Tedavisi Nedir?
Genellikle ergenlik döneminde başlamasına karşılık okul öncesi çağ dahil herhangi bir yaşta görülebilir. Erkeklere kıyasla kadınlarda daha çok görülen bir psikolojik rahatsızlıktır.
OKB’nin birçok nedeni olabilir. Biyolojik/genetik nedenlerden kaynaklı olabilir; kişinin ailesinde de bu rahatsızlığa sahip kişiler olabilir. Çevresel nedenlerden kaynaklı olabilir; çocukluk çağında yaşadığı bir travma, bir yakının kaybedilmesi, cinsel taciz çevresel kaynaklı nedenlere örnek verilebilir. Başka bir neden olarak OKB’si olan kişiler, kişilik özelliklerinden kaynaklı bu rahatsızlığa sahip olabilirler; aşırı titiz ve mükemmelliyetçi kişiler bu rahatsızlığa daha yatkındır.
OKB’si olan kişiler, düşüncüleriyle baş edemediklerinde bunun yanlış olduğunu fark ettiklerinde durdurmaya çalışırlar, bunun için ayrıca davranışlarda bulunurlar. Kendilerini bu düşünceye iten ortamdan veya kişilerden kaçabilirler. Fakat bu kaçma onları daha çok buhrana sürükleyebilir ve günlük yaşantılarını sıkıntıya sokabilir. Bu durumda hemen psikolojik destek alınmalıdır. OKB davranış terapisi veya ilaç tedavisi ile çözülebilecek bir rahatsızlıktır.
Hilal Karaköz