‘’Şimdi de kal.’’ Bu, farkındalık meditasyonunun kutsal sözü, ayrıca öz farkındalık ve kabul etmenin sözde anahtarıdır. Bir tür farkındalık egzersizinde amaç, yüksek bir dikkatle rutin aktiviteleri yerine getirmektir. ‘’Dokunma, duyma, görme, koku ve tat gibi tüm duyularınızla çevrenizi deneyimlemek için zaman ayırmaya çalışın. Örneğin, en sevdiğiniz yemeği yediğinizde; koklamak, tatmak ve gerçekten tadını çıkarmak için zaman ayırın.’’ diye öneriyor bir Mayo Clinic makalesi.
Farkındalığın gerçekten psikolojik faydaları olabilir. Bu yılın başlarında, randomize kontrollü çalışmaların bir birleşimi, farkındalık temelli müdahalelerin; stres, anksiyete ve depresyon dahil olmak üzere birtakım sağlık sonucu için küçükten orta dereceye kadar faydaları olduğunu ortaya çıkardı. Bununla birlikte, farkındalığın etkileri diğer terapilerle karşılaştırıldığında daha küçük ve daha az istikrarlıydı ve müdahaleden aylar sonra bazı etkilerin kaybolduğu görülüyordu. Hepsi birlikte ele alındığında, sonuçlar, farkındalık temelli müdahalelerin bazı sonuçlar için hiç yoktan daha iyi olabileceğini fakat farkındalığı diğer terapilerle karşılaştırmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu belirtmektedir.
Farkındalık temelli müdahalelerin ortak noktalarından biri, hepsinin çoklu meditasyon pratiği seansı yoluyla şimdiki ana odaklanmayı geliştirmek için girişimde bulunmasıdır.
Farkındalığın iyi tarafları olsa da, psikolojik araştırmalar bazı durumlarda farkında olmamanın önemli olduğunu da ortaya çıkarmıştır. Yani, karmaşık görevlerde beceri geliştirdikçe, dikkat gereksiz görünene kadar görevleri artan bir kolaylıkla yerine getirebiliriz. Günlük örnekler, bisiklete binmekten salatalık doğramaya ve dişlerinizi fırçalamaya kadar uzayabilir.
Bu ‘’otomatiklik’’ durumunun altında (bilişsel psikologların dediği gibi), bunlara dikkat edilmeden yürütülebilen zihinsel süreçler vardır. Bu süreçler bilinçli farkındalık olmadan -zihinsel olayların zincirleme reaksiyonu- akıp gider. Tüm görevleri otomatik olarak gerçekleştiremiyoruz ancak birçoğu iyi bir şekilde pratik edildikten sonra bu şekilde yerine getirilebilir.
Açıklığa kavuşturursak, yeni bir beceri öğrenirken dikkat etmek önemlidir. Kendi yaptığımız bir çalışmada, konsantre olma kapasitesini harekete geçiren bilişsel yeti ölçümleri acemi piyanistlerin ‘’Mutlu Yıllar Sana’’ şarkısını öğrenme ve çalma yeteneklerini öngördü.
Ancak bilirkişi araştırması, yaptığınız şeye çok fazla dikkat etmenin, özellikle de iyi pratik edilmiş beceriler sergilediğinizde, zararlı etkileri olabileceğini de ortaya koydu. Aslında, bazı bilirkişilerin ‘’baskı altında boğulmalarının’’ nedenlerinden biri de budur: eldeki işin mekaniği hakkında çok fazla düşünürler.
Klasik bir çalışmada, bilişsel bilim insanı Sian Beilock ve meslektaşları, yetenekli golfçülerin farklı deneysel koşullar altında golf vuruşu yapma girişiminde bulunmalarını sağlamışlardır. Bir durumda, golfçülere basitçe sopalarının savruluşuna dikkat etmeleri ve vuruşlarını tamamladıklarında ‘’dur’’ demeleri istenmiştir. Diğer bir durumda ise, diğer sesleri görmezden gelerek hedef sesi dinlemeleri ve hedef sesi duyduklarında ‘’ton’’ kelimesini söylemeleri istenmiştir.
Zannedilenin aksine, yetenekli golfçüler vuruşlarına odaklandıklarında, alakasız seslere dikkat ettikleri zamana göre çok daha kötü performans sergilediler. Vuruşlarına dikkat etmenin etkisi o kadar çok kötüydü ki aslında deney başlamadan önce ısındıklarında daha iyisini yapmışlardı.
Yakın zamanda, psikolog Yannick Balk ve meslektaşları, golfçülerin performans baskısının etkilerini hafifletmek için tasarlanan farklı müdahaleler denemelerini sağladı. Araştırmacılar, katılımcıları videoya kaydederek, onlara skor sayfalarının kulüp binasında herkese açık olarak yayınlanacağını söyleyerek ve golf mağazası kuponlarla güçlü performans sergilemelerini teşvik ederek performans baskısına neden oldular.
Müdahale edilmediğinde, golfçüler baskı altında önemli ölçüde kötü performans ortaya koydu. Lakin, ezbere bildikleri bir şarkı gibi başka bir şey hakkında düşünmeye teşvik edilen katılımcılar, riskler yüksek olduğunda gelişme gösterdi. Bu sonuçların daha büyük örneklerde ve farklı bağlamlarda tekrarlanması gerektiği konusunda uyarmaya değer.
Bununla beraber, bu araştırmadan çıkan önemli mesaj, iyi öğrenilmiş/pratik yapılmış motor dizilerinin yürütülmesine çok dikkatli bir şekilde odaklanmanın hatalara neden olabileceğidir.
Elbette, hayatı otomatiğe bağlayıp kendimizle, birbirimizle, çevremizle daha derin bağlantılar kurma fırsatlarını kaçırmamalıyız. Fakat otomatikliğin yönetimi ele geçirmesine izin vermemiz gereken durumlar da var. O yüzden, gelecek sefere bisiklet sürdüğünüzde, fazla düşünmeyin.
Kaynak: scientific american
Zeynep Tuna Bozkır
https://www.scientificamerican.com/article/sometimes-mindlessness-is-better-than-mindfulness/