Yeterince yakından ilgileniyorsanız, gergin kahkahaların, gülen kişinin gerçek niyetlerinin büyük ölçüde bilinçsiz olmasına rağmen duruma uygun olmadığını ve çoğunlukla sahte olduğunu kolayca fark edeceksiniz. Kendinizi patronunuzun aptalca mizah girişimine gülmeye zorlarsanız, aslında buna “stratejik kahkaha” denebilir. Ya da empatikseniz ve onların mahcup hissetmelerini istemiyorsanız, belki “kibar kahkahalar” olabilir.
En sık alıntılanan sinirli kahkaha örneği, Stanley Milgram’ın 60’lı yıllardaki deneyinde “otoriteye itaat” olarak adlandırılan deneklerinde ortaya konan kahkahadır. Bu kötü şöhretli çalışmada (bugün üniversitelerin izin vermeye cesaret edemeyecekleri) deneklere -veya “öğretmenlere”- bir soruyu yanlış yanıtladıklarında, görünmeyen yabancılara elektrik şokları vermeleri söylendi ve bu şokların yoğunluğu giderek arttı. Ancak bu çalışmadaki “öğrenciler” aslında işbirlikçilerdi ve tek bir şok bile almadılar. Yine de, şokların varsayılan voltajı yoğunlaştıkça, giderek daha yüksek sesli çığlıklarla rol yapıyorlardı ve ironik olarak, bu sözde voltaj ne kadar yüksekse, öğretmenlerin bazılarının gülme olasılığı o kadar yüksekti. Araştırmacıların vardığı sonuç, aldanmış öğretmenler, muhtemelen şoka karıştıkları tahmin edilen kişilerin artan acılarına tanık oldukça, daha stresli hale geldiler. Yine de, baş psikiyatristin otoritesine boyun eğip, onun sapkın sadist talimatlarına uymaya devam ettiler ve yapmaya rıza gösterdikleri şeyle ilgili artan ajitasyonlarını, endişelerini ve çatışmalarını düzenlemek için, sinirli -ama ilginç bir şekilde dengeleyici- kahkahalar salmaktan kendilerini alamadılar.
Gergin Kahkahaları Uyarlanabilir Yapan Nedir?
Çok beğenilen A Brief Tour Of Human Consciousness (2005), sinirbilimci VS Ramachandran, gergin kahkahanın, bir kişiyi kaygıya yenik düşmekten korumak için kullanılan bir savunma mekanizması olarak görülebileceğini savunuyor. Kısacası, rahatsız edici bir durum karşısında kişinin bilişsel işleyişini destekleyen bir tür duygusal düzenlemedir. Kendi sözleriyle, Ramachandran şöyle diyor: “Gergin gülüyoruz çünkü karşılaştığımız (ya da neden olduğumuz) korkunç şeyin göründüğü kadar korkunç olmadığını, inanmak istediğimiz (ihtiyaç duyduğumuz) şey olmadığını kendimize düşündürmek istiyoruz.” Ayrıca, bu tür kahkahaların, savunmacı bir şekilde acımızı daha az olumsuz duyguyla değiştirerek travmadan kurtulmamıza yardımcı olabileceğine inanıyor.
Diğer araştırmacılar da benzer sonuçlara varmışlardır. Joe Nowinski’ye göre, zorlamasız kahkahalara benzer şekilde, gergin kahkahalar kaygının negatif enerjisini boşaltarak sakinleşmemize yardımcı olabilir ve Margaret Clark, ve “Dimorphous Expression of Positive Emotion” kitabının ortak yazarı, sinirli kahkahayı bir kişinin duygusal rahatsızlığını “düşürmek” olarak görüyor. İnsanlar ister son derece canlandırıcı ister üzücü duygular hissediyor olsun, uyumsal işleyişi tehdit edebilir. Kahkaha, duygusal dengelerini veya homeostasiyi yeniden kurabilen bir mekanizmadır.
“Neden Gülüyoruz” (2011) başlıklı bir yazısında, M.D., Alex Lickerman, gergin kahkahayı esnekliğe bağlar ve daha “olgun” savunma mekanizmalarından biri olarak geçmiş travmayı mizahla karşılamanın psikolojik iyileşme sinyali olarak görülebileceğini öne sürer. Başımıza gelen korkunç bir şey hakkında şaka yapabildiğimizde, dolaylı olarak ondan kurtulduğumuzu ve onu bütünleştirdikten sonra hayatımıza devam etmemizi engellemesine gerek olmadığını iletiyoruz.
Gergin Kahkaları Uyumsuz Yapan Nedir?
Yüksek gerilimli bir durumu azaltmak için gergin bir kahkahayı benimsemek bir şeydir. Zaman içinde bu tepki otomatik hale gelirse yani çeşitli kaygı uyandıran koşullara karşı bir yanıt haline gelirse, bu başka bir şeydir. Belli bir derecenin ötesinde genelleştiğinde, tipik olarak ödenmesi gereken bir bedel vardır ve bu da dikkate değer olabilir.
Beyniniz, bilinçaltınızda da olsa, duygusal düzenlemeye odaklandığınızda, en iyi şekilde çalışamaz, bu da karar verme yeteneğinizin zarar göreceği anlamına gelir. Özbilinciniz (gergin kahkahaların yakından boyunduruğu altına girdiği), dış çevrenizin daha az farkında olmanızı sağlayacaktır ve bu bulanıklığın hem kişisel hem de profesyonel ilişkilerinizi olumsuz etkilemesi ve tam olarak kaçmak için kahkahayı taklit ettiğiniz gibi daha fazla yanlış anlama ve anlaşmazlıkla sonuçlanması muhtemeldir.
İdeal olarak, zorlu durumlarda, sizi güçlendirecek şekillerde hareket etmek istersiniz. Bu, durumu gerçekçi bir şekilde değerlendirebilmeniz ve ona en uygun yanıtı verebilmeniz için akıl yetilerinizin tamamen sağlam olmasını gerektirir. Biraz farklı bir şekilde ifade edersek, zorlu durumlarla en iyi şekilde başa çıkmak için refleksif değil, yansıtıcı olmanız gerekir.
Ancak gergin kahkahalar artık kontrolünüz altında olmadığında, kırılganlığa karşı yararlı bir savunma olmaktan çıkar. Ek olarak, altta yatan bir tıbbi durumun birkaç belirtisinden yalnızca birini temsil ettiği için kontrol edilemez olabilir.
Dolayısıyla, gergin kahkahalarınız sizi zayıf, utanmış, suçlu veya mahcup hissetmenize neden olduysa ve/veya başkalarını garip, kafası karışmış veya sizi eleştirmiş (belki de sizi onların endişelerini en aza indiren veya onlara ayrım gözetmeksizin kaba davranan biri olarak algılıyor) hissettirdiyse, bu tür tepkiler aksi takdirde size sunabileceği stres azaltıcı avantajlardan kesinlikle daha ağır basarlar.
Gergin bir şekilde gülmek, endişenizi anında hafifletebilir ama farkında olmadan “her şeye gülme” alışkanlığını geliştirdiyseniz, yersiz ve uygunsuz kahkahalarınız başkalarının onaylamamasına ve reddetmesine neden olabilir.
Gergin Kahkahalar İçin Çözümler
Gergin kahkahalar için hızlı bir çözüm ya da onu tamamen yok etmenin yolları yoktur. Yine de birçok yazar (akademisyenler ve diğerleri) genellikle başarılarının bireye bağlı olacağını kabul ederek, denenecek çok çeşitli faydalı şeyler önerdiler ve bu tür kahkahaların kökenleri ağırlıklı olarak psikolojik olsa da, daha önce de belirtildiği gibi, fiziksel ve tıbbi kaynaklar da vardır ve bunlar açıkça farklı bir tür (çoğunlukla uyuşturucuyla ilgili) tedaviyi gerektirir.
Kişinin gergin-kahkaha zihniyetini (hemen ya da zamanla) değiştirmeye yönelik karşı önlemler olarak geliştirilen bazı psikolojik yaklaşımları listeleyerek başlayacağım ve tüm bu yöntemler aynı anda iki düzeyde çalışır: Sizi kahkahalarınızı tetikleyen huzursuz duygulardan uzaklaştırırlar ve dikkatinizi duruma özgü duygulardan uzaklaştırmaya yeniden odaklanırlar. Ayrıca sinir sisteminizi susturarak fiziksel gerginliği azaltır ve sizi sakinleştirir, daha net düşünmenizi sağlar.
Böylelikle, düşünün,
*Derin (veya diyaframlı) solunum
*Sayma (3,10,30 vb. ve bunu yavaşlayan nefesinizle aynı anda deneyebilirsiniz)
*Yoga ya da diğer alıştırmalar ya da disiplinler
*Yorucu egzersiz diyetleri ya da egzersiz programları
*Farkındalık meditasyonu (genellikle duygusal düzenlemeyi arttırdığı düşünülür)
*Seçici müzikal cümleleri söyleme veya tekrarlama (bir tür şarkı söyleme meditasyonu)
*Sahte kahkahalarınızı tetikleyen ipuçlarını öğrenmek (başka bir deyişle, ne zaman oldu: neredesin, günün saati kaç, ondan önce ne vardı, başka kim vardı ve ondan önce zihinsel/duygusal durumun neydi? Çünkü bir alışkanlığı bırakacaksınız, daha uygun bir alternatif aramadan önce onu neyin harekete geçirdiğini belirlemek istersiniz)
*Genel olarak sosyal becerilerinizi ve özellikle girişkenlik becerilerinizi geliştirmek (böylece zor kişilerarası durumlarla başa çıkmak için daha iyi kaynaklara sahip olursunuz)
*Empatiyle dinlemek (başka birinin duygusal deneyimiyle aktif olarak bağlantı kurmak için, gergin duygulardan ayrılmanıza yardımcı olur)
*İyi bir arkadaşa güvenmek (işitsel kör noktalarınız varsa, bu endişe verici alışkanlığa ne zaman girdiğinizi fark etmiyorsanız, geri bildirim sunmaya istekli birinin anlayışını, desteğini ve rehberliğini isteyin);
*(1) anlık bedensel duyumlara, (2) sizi çevreleyen nesnelere – onların adı, boyutu, rengi vb. (3) kendinizle ilgili ilkel gerçekler – yaşınız, boyunuz, okuduğunuz okullara dikkatli bir şekilde odaklanarak hayatınızın kontrol sahibi olun
Gergin kahkahalarınızın nedenleri psikolojik değil de altta yatan bir tıbbi rahatsızlığın belirtisiyse, burada (çok kısaca) bu tür istenmeyen kahkahalarla ilgili bazı durumlar vardır ve bunların çoğu diyet değişiklikleri ve reçeteli ilaçlarla giderilebilir:
*Hipertiroidizm;
*Graves hastalığı gibi otoimmün durumlar
*Psödobulbar etki (PBA) (travmatik beyin hasarı (TBI), felç, Alzheimer, Parkinson ve multipl skleroz (MS) gibi nörolojik bozukluklardan kaynaklanabilir)
*Kuru (beyinciğinize zarar veren, dolayısıyla normal duygusal işlemeyi engelleyen son derece nadir bir prion hastalığı)
*Otizm (sosyal ipuçlarını okuma yeteneğinizi ciddi şekilde kısıtlayabilir); ve
*Psikoz ve şiddetli Bipolar bozukluk
Bu nedenle, siz veya muhtemelen danışanlarınızdan biri gergin kahkahalardan muzdaripseniz, yukarıdaki nedenler ve tedaviler hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak, etkili tedavi için çok önemli bir ilk adım olabilir.
Zeynep Sude Yıldız