Kişilik özellikleri bu zamana kadar sağlık ve iyilik hali için güçlü ön göstergeler olarak vurgulanmıştır. Ayrıca bir kişinin psikolojik sağlamlığı (resilience) ve stres etkenleriyle başa çıkabilmesinin önemli bileşenleri olarak da gösterilmiştir. Genel olarak daha aktif, hayat dolu, daha az endişelenen ve düşüncelerini daha iyi düzenleyebilen insanların zor durumların üstesinden gelmekte daha iyi olmaya eğilimli oldukları düşünülmüştür. Aslında bu kombinasyon “psikolojik sağlamlılık” kişilik profiliyle anılmıştır.
Ancak bütün stres etkenleri aynı değildir ve dolayısıyla psikolojik sağlamlılığı destekleyen unsurlar herkesçe söylendiği gibi evrensel olmayabilir.
Mesela COVID pandemisi pek çoğumuz için ciddi bir stres etkeni haline gelmiştir fakat bu pandeminin stres etkeni olarak özellikleri diğer stres etkenlerinin özelliklerinden biraz daha farklıdır.
Kişilik özelliklerinin COVID ile başa çıkmayla nasıl ilgisi olduğunu öğrenmek için ben ve çalışma arkadaşlarım “Wellness Environment Scientific Team” olarak Vermont Üniversitesinde daha önceden yapılmaya başlanmış ancak pandeminin başlangıcıyla altüst olan bir araştırmadan malzeme çıkardık. Orijinal fikir üniversite öğrencilerinin dönem boyunca ruh sağlığına ve sağlıkla ilgili aktivitelerine bakmaktı.
Dönemin başlangıcından önce öğrenciler bazı değerlendirme ölçeklerini tamamladılar. Bunlardan biri “Big Five” testiydi. Bundan sonra öğrenciler ruh hallerini, stres düzeylerini ve sağlık aktivitelerini bir telefon uygulaması kullanarak günlük olarak derecelendireceklerdi. Ne var ki, dönemin ortasında COVID çıktı ve öğrenciler eğitimlerine online devam etmek üzere evlerine gönderildiler. Her ne kadar a planı bozulmuş olsa da çoğu öğrenci günlük derecelendirmelerini yapmaya devam etti. Dolayısıyla bu durum COVID zamanında bize öğrencilerin durumunu da gösterdi ve bu derecelendirmeler aynı zamanda kişilik özellikleriyle bağdaştırmak suretiyle pandemi öncesiyle karşılaştırma yapmamıza vesile oldu.
Bunu yapınca bulduk ki kişilik özellikleri gerçekten anlamlı olarak ruh hali, algılanan stres düzeyi ve sağlık aktivitelerinde bulunmayla bağlantılı bulundu. Bu ilgi çekici bir bulgu olsa da asıl büyük bulgu bu değil. Ayrıca bulduk ki COVID insanların ruh hallerine ve sağlıklı yaşam tarzlarına katkı sağlamıyordu. Ancak ilginç olan şu ki aslında insanların stres düzeyleri düştü.
En enteresan bulgulardan bir diğeri ise kişilik özelliklerinin COVID öncesi ve COVID zamanında ruh sağlılıyla nasıl ilişkili olduğuydu. Daha dışa dönük insanlar COVID sürecinde ruh hali bakımından düşüşler yaşadı ama öte yandan içe dönükler ruh hallerinde hafif yükselme bildirdiler. Buna yakın bir model nevrotiklikte de gözlemlendi (Nevrotiklik endişe ve üzüntü gibi olumsuz duyguları daha çok yaşamaya meyilli olmakla ilgili). Nevrotiklik özelliği az olan öğrenciler, nevrotiklik özelliği daha yüksek olan öğrencilere göre ruh hallerinde daha büyük düşüşler yaşadılar. Normalde dışa dönüklüğü yüksek ve nevrotikliği düşük öğrencilerin ruh halleri genel olarak daha iyi olsa da bulgularımıza göre bu öğrenciler COVID zamanında öbür öğrencilere kıyasla daha çok etkilendiler.
Çeviren: Mikail Yayan
Kaynak: psychologytoday.com